Bij deze podcast kwam aan het woord Jacob Jolij, neurowetenschapper en psycholoog. Zijn gedachten heeft hij neergelegd in het boek Wat is bewustzijn nou eigenlijk?
Omschrijving van het boek door de uitgever:
'Wat is bewustzijn? Volgens de meeste hersenwetenschappers gewoon een hersenproces. Na een ingrijpende periode in zijn persoonlijke leven gelooft Jacob Jolij, cognitief neurowetenschapper, niet meer in deze opvatting. Hij is ervan overtuigd dat bewustzijn meer is dan dat. Maar wat dan?'
In Wat is bewustzijn nou eigenlijk? Zet Jolij alle deuren open naar wat bewustzijn zou kunnen zijn. Zijn zoektocht voert de lezer van de neurobiologie naar de natuurkunde, de kwantummechanica, de filosofie en zelfs naar de parapsychologie. Is bewustzijn een product van je brein, en worden je gedachten bepaald door de biologische machine in je hoofd? Of moeten we bewustzijn eerder buiten het brein zoeken, wellicht als aparte dimensie van het universum?
In Wat is bewustzijn nou eigenlijk? Zet Jolij alle deuren open naar wat bewustzijn zou kunnen zijn. Zijn zoektocht voert de lezer van de neurobiologie naar de natuurkunde, de kwantummechanica, de filosofie en zelfs naar de parapsychologie. Is bewustzijn een product van je brein, en worden je gedachten bepaald door de biologische machine in je hoofd? Of moeten we bewustzijn eerder buiten het brein zoeken, wellicht als aparte dimensie van het universum?
0-0-0-0-0-0-0-0-0
Jacob Jolij, RUG.
Faculteit Gedrags- &Maatschappijwetenschappen.
Voor mij was deze podcast te moeilijk. Ik wil een klein beetje meegeven van wat ik heb opgepikt:
De kwantumfysica:
Daarbij wordt ingezoomd op de allerkleinste deeltjes van de materie. Uit experimenten komen dan hele rare dingen tevoorschijn. Dat zit 'm in de rol van de observator, zijn ervaring heeft invloed op de resultaten van de onderzochte materie.
Het is notoir ingewikkeld, 'het hersenonderzoek verdwaalt hier in de kwantumfysica'.
Zie DEZE SITE voor vergrote afbeelding en meer uitleg.
Jolij wil bij het onderzoek elke steen omkeren. Het bewustzijn heeft hij in zijn onderzoek niet gevonden. Wel is het een natuurkundige uitdaging om de rol van de toeschouwer te integreren. Dat licht een tipje van de sluier op.
Bij de terugkerende vraag van Jessica van der Schalk: is het bewustzijn materieel, emergent of is er sprake van dualisme, geeft Jolij een 4e optie, die hij zegt niet zelf te hebben verzonnen: het panpsychisme. Bewustzijn is daarbij ingebed in het universum, of zelfs: het fundament van de kosmos.
Hij acht empirisch onderzoek mogelijk, namelijk: trachten het antwoord te vinden op de vraag: is deze stelling (van panpsychisme) te ontkrachten of te bevestigen? Zie voor de term Wikipedia.
Illustratie van het neoplatonische concept van de anima mundi die voortkomt uit The Absolute , in sommige opzichten een voorloper van het moderne panpsychisme.
Twee iwakura - een rots waar een kami of geest zou verblijven in de religie van Shinto.
Bewustzijn stelt hij, is een intrinsieke ervaring; het gaat bij voorbeeld om 'de roodheid van rood'; of het gevoel van natheid (bij water) over je wangen. Het gaat erom dat je ervaart.
Jolij beschrijft zijn onderzoek in dit boek.
Hij refereert aan de zoektocht bij zichzelf van 20-25 jaar geleden, toen hij bij zijn eigen spiegelbeeld zich afvroeg: wat is nou echt? De spiegel of ik?
Hier begint intussen een deel van de podcast die ik niet eens goed kan navertellen: Jung, onderzoek van de helderheid van de gedachten, moet je dat zoeken in het brein? Veel van wat hij onderzocht werd speculatief genoemd.
Victor Lamme, een andere onderzoeker van het bewustzijn komt aan de orde. Hij behandelde het feit dat sommige blinden 'blind kunnen zien. Deze mensen zijn werkelijk blind, toch kunnen zij een bal vangen. Zie hiervoor Wikipedia.
Afbeelding van https://www.victorlamme.com/
Nog wat over de kwantumfysica:
Newton maakte duidelijke vergelijkingen, met welke kracht je tegen een voetbal schopt vertelt je precies hoe ver die bal komt.
Dat doet de kwantumfysica niet, die geeft alleen kansen, mogelijkheden. Bij de kansberekening van het gooien van een dobbelsteen bij voorbeeld, mis je geen enkele info: de hand, de tafel, het speelt allemaal mee, niet alleen de getalletjes.
Misschien moest ik hier maar eens mee beginnen....
'Bewustzijn veroorzaakt rare dingen', hij heeft het gezegd, maar ik begreep niets van de context, het heeft te maken met kansverdeling en bewuste waarneming. 'Ineenstorten golffunctie'? Geen idee, maar voor de liefhebber of kenner: zie Wikipedia.
Op het betekenisvolle vlak is bewustzijn géén chemisch proces. Betekenis en zingeving vallen daar allebei buiten.
We weten nog heel veel niet. Jolij verwondert zich over het mysterie. Hij laat alle wetenschap van tot dusver niet los, maar ziet die wel als beperkt; er beginnen barstjes te komen in het paradigma, de set van aannames. We zijn bezig een ander beeld van onszelf in de komende eeuwen te ontwikkelen.
Als bewustzijn inderdaad niet zomaar een hersenproduct is, dan heeft dat grote implicaties. Jolij acht synergie nodig, geen mono-disciplinair denken, maar multidisciplinair.
Om toch een wat beter beeld te krijgen van Jolij's opvattingen citeer ik nu TROUW: (de inzet bij de recensie).
Het boek van Jacob Jolij gaat over het Moeilijke Probleem van Bewustzijn dat door de Australische filosoof David Chalmers werd omschreven: Waarom bestaat er zoiets als bewustzijn in een materieel universum en waarom leiden sommige fysische processen daar tot een bewuste ervaring en andere niet?
Jolij laat zien dat denkers die bewustzijn reduceren tot fysische processen in het brein, geen antwoord (kunnen) geven op deze vraag. We zijn meer dan ons brein. Maar om af te sluiten met de constatering dat bewustzijn een fenomeen is dat niet gelijkstaat, maar voortkomt uit die fysische processen, een emergente eigenschap (zie hoofdverhaal), volstaat ook niet. Want voor een emergente eigenschap heb je een waarnemer nodig. Jolij wijst naar de boom die omvalt in een volstrekt verlaten woud. Een filosofisch probleem: Maakt die vallende boom geluid? Nou, niet als er niemand is om de trillingen die hij veroorzaakt als geluid waar te nemen.
Dat brengt Jolij bij een andere tak van wetenschap waarin de waarnemer de werkelijkheid maakt: de kwantummechanica. In de natuurkunde van het allerkleinste verkeren deeltjes in verschillende toestanden tegelijk, tot ze door een waarneming worden gedwongen een gezicht te laten zien. Dat idee is zo onwerkelijk dat zelf natuurkundigen nog niet precies weten wat ze ermee aan moeten.
Een ervaringsdeskundige aan het woord.
Simultane pijnervaringen van tweelingen
Nu volgt het wat speculatieve idee dat bewustzijn een rol speelt in die natuurkunde van het allerkleinste; dat bewustzijn de fysieke werkelijkheid kan maken of breken. Het zou paranormale verschijnselen kunnen verklaren, omdat gebeurtenissen die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben, toch verstrengeld zijn geraakt, zoals simultane pijnervaringen van eeneiige tweelingen.
Nu volgt het wat speculatieve idee dat bewustzijn een rol speelt in die natuurkunde van het allerkleinste; dat bewustzijn de fysieke werkelijkheid kan maken of breken. Het zou paranormale verschijnselen kunnen verklaren, omdat gebeurtenissen die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben, toch verstrengeld zijn geraakt, zoals simultane pijnervaringen van eeneiige tweelingen.
Het brengt Jolij uiteindelijk in het ‘Q continuüm’ waarin bewustzijn, bestaande uit qualia (vandaar de Q), op een kwantummechanische manier is verbonden met de fysieke dimensies. Dat klinkt als hocus pocus, maar Jolij is een geduldige gids die deze ingewikkelde materie helder uitlegt en zich niet overschreeuwt.
Door de onderlinge dynamiek van actoren en factoren in en rondom het netwerk hebben we te maken met wat men in de complexe systeemtheorie emergenite noemt: onverwachte en niet te voorspellen ontwikkelingen; zie DEZE SITE.
Je zou de fundamentele kwestie simpel en charmant kunnen oplossen door te stellen dat bewustzijn een emergente eigenschap is van de fysische processen die plaatsvinden in de hersenen. Zoals sprintvermogen de emergente eigenschap is van de botten, spier- en zenuwcellen die samen Dafne Schippers vormen.
Bron: Trouw)
Een zeer sceptische kijk op de zaak geeft het Boeddhistisch Dagblad.
.jpg)
The Q Continuum bij Jolij heeft een grappige connotatie: het is eveneens de compilatie (trilogie) van Star Trek.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten