Het verhaal van de dienstmaagd, Margaret Atwood, 2018.

Boekomslag, Nederlandse vertaling van Gerrit de Blaauw

Vertaling van The Handmaid's tale, van 1985.

Dit is een gruwelijk boek, 'ellende-porno', zoals De Groene het noemt. Er staat nou nergens iets vrolijks of opwekkends in. Nou hoeft dat natuurlijk ook niet, maar ik had er bij dit boek echt last van. Het doodslaan van mede-slachtoffers vond ik het dieptepunt.  Het is een vreselijke dystopie, erger dan 1984. 

Ik vond het aanvankelijk ook erg bedacht, geconstrueerd - maar die mening moet ik toch wat herzien. Dat komt vooral doordat ik de bijbeltekst vond die Atwood gebruikt als grondslag voor het werk van de Dienstmaagd. 

Stock photos courtesy of photos-public-domain.com pdphoto.org

Op internet vond ik over het boek alleen maar lof. Er is alleen één meneer, die de serie te gruwelijk vond om uit te kijken. Voor de rest vindt iedereen dit een geweldig boek - of serie. Er wordt, zegt men, terecht gewaarschuwd wordt voor vormen van vrouwenonderdrukking en - misbruik. Gewezen wordt op Trump, de religieuze, intolerante  bewegingen in Amerika, bestrijding van abortus, de seksslavinnen van Boko Haram en van Isis, de onderdanige positie van de vrouw bij Moslims. 

De roman The Handmaid’s Tale, uit 1985, ging direct na publicatie een eigen leven leiden als symbool voor vrouwenrechten. Er volgden bewerkingen, variërend van een opera tot een wereldwijd succesvolle televisieserie. Mettertijd lijkt de plot alleen maar relevanter te worden. Er is inmiddels ook een vervolg, waar ik later op terug zal komen. (De Testamenten.)

De onvrouwen worden gedwongen radio-actief materiaal in de 'koloniën' op te ruimen. Credit: Refinery 29 and Hulu.

Gebaseerd op geschiedenis in de Sovjete-Unie, jaren 70 vorige eeuw. 

Het buitengewoon beklemmende  verhaal van de Dienstmaagd is het relaas van de Dienstmaagd Offred (in de Nederlandse vertaling: Vanfred; ze heeft geen eigennaam, ze is ‘van Fred’), die na een staatsgreep in de Verenigde Staten door de zogenaamde ‘Zonen van Jacob’ van haar dochtertje is beroofd en nu als Dienstmaagd inwoont bij Bevelvoerder Fred Waterford en zijn Echtgenote – de geprivilegieerde Echtgenotes vormen net als de Dienstmaagden en de Martha’s (huishoudsters), de Econovrouwen (vrouwen van armere mannen), de Onvrouwen (nutteloze vrouwen die verbannen worden naar de koloniën waar ze dwangarbeid moeten verrichten) en de Tantes (vrouwen die het vrouwendomein bestieren) een aparte klasse.
De religieuze dictatuur komt bij voorbeeld tot uiting in de tale Kanäans die in Gilead op de meest triviale momenten wordt gebezigd. De doorsneegroet: ‘Gezegend zij de vrucht.’ Antwoord: ‘Moge de Here openen.’ Maar er zijn ook gebedsbijeenkomsten, men is buitengewoon preuts, et cetera.

Gedwongen beschuldigingen na een gemaakte fout. Vbb: Sovjet-Unie, China. Dit plaatje, en dat van de onvrouwen hierboven, laat zien dat Atwood gebeurtenissen uit de realiteit heeft genomen om haar verhaal te vertellen. 

In Gilead is er veel onvruchtbaarheid, als gevolg van het verpesten van het milieu, abortussen, achteruitgang van de soort. Dat is de reden dat de Dienstmaagden moeten baren. Het zijn allemaal alleenstaande moeders, die hun vruchtbaarheid bewezen hebben. Ook mannen blijken trouwens onvruchtbaar, maar daar wordt verder niet over gesproken. Zij hebben de rechten, al is er ook bij de mannen een hiërarchie. .
Een goede samenvatting van het verhaal is te vinden op de site Suster Bertken.

De rode mantel met witte kap is gebaseerd op de klederdracht van Hollandse pelgrims in 17de-eeuws Amerika.

Illustratie: Stephanie Gonot/The New York Tim/HH.

De kap verbergt het gezicht en verhindert normaal contact, denk aan nonnen en vrouwen uit het victoriaanse tijdperk. Bepaalde klederdrachten uit de geschiedenis laten de kappen ook zien, zoals te zien op blikjes schoonmaakmiddel van het merk Old Dutch Cleanser.

Maar ik denk hier ook aan de boerka's natuurlijk. De kap/verbergende kleding staat  symbool voor de onderdrukte vrouw; een angstbeeld, deels gebaseerd op historische feiten. Ongeloofwaardig voor optimisten die geloven dat vooruitgang verbetering betekent, maar voor de pessimist een doemscenario waar de wereld op af lijkt te stormen.

De ‘grande dame van de Canadese literatuur’ Margaret Atwood.

Ze won al eens de Booker Prize.

Foto: Hollandse Hoogte / Camera Press Ltd.

Atwood noemt zich géén profeet, maar haar werk is nou ook weer geen sciencefiction. Atwood kiest zelf voor de middenweg, met de term ‘speculatieve fictie’: ‘Wat ik onder scifi versta, zijn boeken die (...) gaan over invasies door marsmannetjes met tentakels (...) – dingen die onmogelijk zouden kunnen gebeuren.’ Terwijl speculatieve fictie volgens haar zoveel betekent als: ‘Boeken die afstammen van Jules Vernes romans over onderzeeërs en ballonvaart en dergelijke – dingen die werkelijk zouden kunnen gebeuren, maar nog niet hebben plaatsgevonden op het moment dat de auteur het boek schreef.’

Monsanto’s Roundup vernietigt mannelijke vruchtbaarheid!

Bron: Natural News – HIER

Afnemende vruchtbaarheid ook aan de orde in onze maatschappij. 

Ze schrijft, kortom, verhalen waarvoor ze haar inspiratie haalt uit de realiteit. Niets in het boek is niet ergens in de wereldgeschiedenis in zekere zin al eens gebeurd, benadrukt de auteur. ‘Groepsexecuties, zedelijkheidswetgeving, boekverbranding, het Lebensbornprogramma van de SS en kinderroof door Argentijnse generaals, de geschiedenis van de slavernij, de geschiedenis van polyamorie in de VS, het is een lange lijst.’

Pas sinds een jaar of vijftien doen cijfers van tienduizenden geroofde kinderen de ronde.

Spanje.

© David Alan Harvey / Magnum Photos / HH

Zuster bij een Lebensborn-kliniek

De Lebensborn Vereniging (Duits: Lebensborn e.V.) was een van staatswege opgerichte vereniging door Duitsland tijdens het Derde Rijk. De vereniging had tot doel het geboortecijfer te verhogen teneinde een zuiver, arisch ras te scheppen in overeenstemming met nationaalsocialistische rassen- en gezondheidsideologie.

In het voorwoord dat Atwood in 2018 toevoegde, vertelt de auteur dat ze aanvankelijk twijfelde over de geloofwaardigheid van haar verhaal. ‘Destijds leek het voornaamste uitgangspunt tamelijk vergezocht, zelfs naar mijn eigen idee. Zou ik de lezers ervan weten te overtuigen dat in de Verenigde Staten van Amerika een coup had plaatsgevonden waardoor de liberale democratie had plaatsgemaakt voor een rechtlijnige theocratische dictatuur?’

Maar dat lukt haar zeker. Hoewel het boek in 1985 werd geschreven en het eerste seizoen van de televisieserie al vóór de komst van Trump werd opgenomen, lijkt het fictieve karakter van de serie door de tijd te zijn ingehaald. Vanity Fair schreef: ‘De serie leek in eerste instantie een waarschuwend verhaal te worden dat de natie vermoedelijk zou afwenden door Hillary Clinton te kiezen. 

Dat pakte anders uit. 

Als dienstmaagden verklede demonstranten eisen het aftreden van Trump, januari 2018.Foto: HH

llustratie uit Het verhaal van de dienstmaagd. De roman verscheen onlangs als graphic novel bij Prometheus. BEELD RENEE RENAULT

We zien hier De Muur, waar de Dienstmaagden elke dag verplicht langs wandelen, om te zien wie er nu weer geëxecuteerd is. 

Atwood beschouwde Het verhaal van de dienstmaagd niet als een voorspelling, maar een waarschuwing. Die is des te pregnanter sinds de verkiezing van Donald Trump. Politieke beslissingen als het terugdraaien van verkregen rechten – bij voorbeeld het recht op abortus – jagen demonstranten de straat op in dienstmaagdenrood ten teken dat ze zich behandeld voelen als broedkamers van het patriarchaat.
Atwood voegt aan het eind een hoofdstuk Historische Aantekeningen toe. Een leuk voorbeeld van fictioneel "bewijs" van je historie. Het is een symposium in het jaar 2195 van het Historisch Genootschap, die praten over het handschrift met het verhaal van Offred. Zo kunnen bepaalde historische feiten - bijvoorbeeld het probleem van de onvruchtbaarheid - nader worden toegelicht.