Ik vond dit een geweldige film! De schoonheidservaring ervan kwam pas toen ik hem helemaal bekeken had. Ónder het kijken vond ik de film alleen maar gewelddadig. Hij ís ook gewelddadig, mensen worden rücksichtlos in elkaar geslagen, beroofd, bedrogen, et cetera.
Maar als je de hele film gezien hebt - bij mij ging dat althans zo - dan voel je intens het gevoel van liefde. Van broederliefde. Want de hele motor van de film is de liefde van de ene broer voor de andere.
De filmbroers samen, Connie en Nicky Nikas, gespeeld door Robert Pattinson en Bennie Safdie.
Eerst even wat informatie: de film wordt geregisseerd door een broeder-duo: Joshua an Bennie Safdie.
Joshua en Bennie Safdie, geboren respectievelijk 1984 en 1986
Bennie Safdie, rechts, regisseert, én speelt ook Nicky, de geestelijk gehandicapte broer van de oudere Connie. Connie (Robert Pattinson), de gewelddadige, niets en niemand ontziende crimineel, kan zijn broer, ook al gaat hij voor hem door het vuur, niet uit de gevangenis houden.
Robert Pattinson, alias Connie Nikas.
Dit is Bennie Safdie als zichzelf.
En dit is hem weer, nu als de geestelijk gehandicapte Nicky.
Zo'n gedaanteverandering vind ik geweldig!
Hier weer Connie, zoals hij druk in de weer is met het verzamelen van geld om zijn broer los te kopen.
Ik vertel hier niets over het plot. De hele film is spannend en zit vol verrassingen. Een thriller. Maar het is beter de film zelf te bekijken. Wel wil ik er dit over kwijt: ik was niet de hele tijd 'vóór' de Nickassen. Toen Connie en een toevallige maat bij voorbeeld de bewaker Dash in Adventureland buiten bewustzijn sloegen, hem van zijn kleding ontdeden, hem een halve fles LSD in de mond goten waardoor hij wartaal uitsloeg, en toen óók nog eens zijn huis binnendrongen om de zaak daar in bezit te nemen - toen was ik geschokt over het kwaad dat de criminelen aanrichtten tegenover een hard werkende, moedige bewaker.
De ontroering kwam pas achteraf.
Want uiteindelijk slaagt Connie niet in zijn opzet. Hij krijgt het geld, benodigd om zijn broer vrij te krijgen, NIET. Connie wordt opgepakt. Hij zit achterin de politieauto, en zijn gezicht spreekt boekdelen: de wanhoop dat hij er niet in is geslaagd zijn broer uit handen van de gevangenis en van nare therapieën te houden.
Dit gezicht, onder en boven.
En we zien Nicky sjokken in een therapie ('cross the line') waarvan hij niks zal snappen, daar heeft hij het brein niet voor....
Deze film gaf mij aanleiding wat namen van regisserende broers op te sommen.
Behalve deze Joshua en Bennie Safdie heb je nog:
de Waalse Gebroeders Daardenne.
Jean-Pierre en Luc Dardenne, de Waalse filmbroers.
Joel en Ethan Coen, De gebroeders Coen
Dit waren oorspronkelijk de Wachowski Brothers, makers van de Matrix-trilogie. Larry bleek Lana te zijn (in 2003), Andy in 2016 Lilly.
Dit zijn Jonathan en Christopher Nolan; beiden scenarioschrijvers, Christopher ook nog regisseur. Niet helemaal een regisseursduo dus.
Interstellar is een Amerikaanse sciencefictionfilm uit 2014, geregisseerd door Christopher Nolan. Het verhaal is voornamelijk gebaseerd op de wetenschappelijke theorieën van de gerenommeerde theoretische natuurkundige Kip Thorne. Het script is van Christopher en Jonathan Nolan.
Christhopher Nolan, regisseur en scenarioschrijver.
Christopher's broer Jonathan, scenarioschrijver.
Kort gezegd gaat de film over de zoektocht naar een nieuwe planeet voor de mensheid om op te wonen, aangezien de aarde uitgeput is. Ze moeten sneller dan de tijd kunnen reizen, en doen dat via een wormgat. Centraal staat de relatie tussen vader Cooper en dochter Murphy. Zij wil niet dat hij weggaat, hij móet - maar zijn verouderingsproces gaat veel langzamer dan dat van haar.
Het hele natuurkundige gedeelte is behoorlijk lastig, maar ook wel weer leuk. De schrijvers van het script hebben zich gebnaseerd op de theorieën van Kip Thorne.
Kip Thorne, geboren 1940.
Ik citeer Wikipedia:
Thorne heeft veel bijgedragen aan de theorieën van zwarte gaten, zwaartekracht en de structuur en het begin van het heelal. Ook aan de kwantummechanica heeft hij belangrijk bijgedragen. Door zijn onderzoek van de theorie van wormgaten denkt Thorne dat in principe tijdreizen mogelijk is. Toen Carl Sagan hem vroeg om een methode te bedenken om sneller dan het licht te reizen voor diens boek Contact, kwam Thorne met het idee om via een wormgat te reizen. Hij was een vriend van Stephen Hawking die begin 2018 overleed.
Afbeelding van een wormgat.
Citaat Wikipedia:
Een wormgat, ook bekend als een Einstein-Rosen brug, is een hypothetische mogelijkheid om binnen de ruimtetijd sneller dan het licht te reizen. In de normale ruimte kan men tussen twee punten niet sneller reizen dan het licht, maar volgens de theorie van een wormgat bestaat er een "korte weg" in het universum. Langs deze korte weg is het dan mogelijk om sneller naar een ander punt in de ruimte te reizen dan wanneer je zou "omreizen" over de normale weg, ook al zou je dat doen met de snelheid van het licht.
In het ruimteschip.
Het reizen door het heelal, op zoek naar een nieuwe, leefbare planeet, geeft mooie beelden. Een deel van de opnames in IJsland vond plaats in de Svínafellsjökull-gletsjer. Een ander deel in Alberta, Canada, en in Los Angeles.
Svínafellsjökull-gletsjer, IJsland.
Het mooiste stukje uit de film vond ik, toen Cooper terecht kwam in een tesseract.
Tesseract: 4-dimensionaal object, hyperkubus.
Zo ontdekt hij dat hij kan communiceren met zijn dochter, Murphy.
Zo ziet dat er ongeveer in de film uit.
Dit is echt goed gevonden, én goed vormgegeven. We herinneren ons haar gepraat over 'geesten' en 'zwaartekracht' - nu zien we dat die geest haar eigen vader is. Hij communiceert vanuit de toekomst, Via morse code communiceren ze - de secondewijzer op het horloge tikt heen en weer, geeft zo kort-lang, oftewel 0 en 1 aan. Met alle gegevens die hij inmiddels heeft verzameld en nu doorseint, kan zijn dochter Murphy de wereld redden. Het probleem rond zwaartekracht kan ze oplossen en het gigantische ruimteschip dat werd gebouwd kan buiten de atmosfeer van de Aarde worden gestuwd.
Het menselijke verhaal wordt ook netjes afgerond: Cooper komt bij in een ziekenhuis in het ruimtestation, 'Cooper Station' genaamd, rond Saturnus (een soort O'Neill cilinder) waarheen de mensheid zich heeft verplaatst, in afwachting van een doorreis naar een geschikte exoplaneet.
Zo zit de vader naar zijn dochter te kijken, door de spleetjes van de boeken.
Dit gedicht van Dylan Thomas speelt een rol in de film. Altijd mooi.
Het huis van vader en dochter Cooper wordt in de toekomst een museum, waarin alles blijft staan zoals het vroeger was. Het was er mogelijk minder schoon, zegt pa Cooper.
Trailer.
In de hoofdrollen van de film zien we Matthew McConaughey, Anne Hathawa en Jessica Chastain. De muziek is van Hans Zimmer.
Stephen Spielberg stond mede aan de wieg van deze film.
Trouw is op 1 december begonnen met een interessante serie over 'de lokale effecten van economische ontwikkeling'. Ik behandel de serie hier in één blog. De eerste aflevering heeft als titel:
I. Het wilde westen ligt midden in de Amazone.
De Amazone geldt als een beschermd natuurgebied van onschatbare waarde, maar tegelijkertijd is het een wingewest voor het internationale bedrijfsleven. In het hart van het regenwoud ligt de stad Itaituba.
Itaituba leeft van origine van de vee- en sojahandel, maar is groot geworden door de zoektocht naar goud. (Beeld AFP)
Schrijfster van de serie is Wies Ubags: een Nederlandse journalist die vanuit Brazilië verslag doet voor onder andere ANP, OneWorld, Wordt Vervolgd en FNV Mondiaal.
Het gebied op de kaart. (beeld Louman & Friso)
Goudshops zijn nooit ver weg in Itaituba.
(Foto Hollandse Hoogte / dpa Picture-Alliance HH)
De oorspronkelijke bewoners van dit gebied waren vissers en jagers. Maar de tijd heeft er heel wat veranderd. In Itaituba draait het tegenwoordig om om goud, vlees en fokstieren.
Het stadje ligt middenin het regenwoud, maar in Itaituba zelf is dat niet goed te zien. Alleen aan de overkant van de rivier de Tapajos is het groen; verder wordt het uitzicht gedomineerd door enorme installaties van de overslaghavens van de grote voedingsconcerns die soja dwars door het oerwoud naar de havens aan de Atlantische Oceaan transporteren.
Rio Tapajos, Port of Miritituba, transport route voor de export van soja.
Foto ID: FX71W7
Itaituba telt zo'n 100.00 inwoners; het bestaat uit 'vooral cement', weinig groen, en er loopt een open riool door de stad. Het wordt bevolkt door 'zwijgzame, buikige mannen' en vrouwen 'in strakke jurkjes geperst.' Er is een vakbond, Sipri, voor veehouders.
Vakbondslogo
Die zijn er voor de vleesindustrie en de fokstieren. Er worden rodeoshows gehouden. Er zijn gelukszoekers afgekomen op de kansen in de agrosector.
De ligging van Itaitubo is strategisch, en de infrastructuur is verbeterd, hetgeen direct en indirect werk opleverde.
In het verleden werd er handmatig naar goud gezocht ; dat maakte Itaitubo groot. Tegenwoordig gaan de goudzoekers met een vliegtuigje het oerwoud in, en gebruiken ze grote graafmachines. Ze opereren illegaal veelal: hebben geen milieuvergunning, of pikken inheems-beschermd gebied in.
Het gemeenteraadslid Luiz Eduard Sadecke wil circa 500 illegale goudzoekers legaliseren (!), president Bolsanaro is vóór. Belasting op goudzoeken is goed voor de staatskas.
Foto Reuters; dit is niet in Brazilië, maar in Peru. Te zien is de verwoesting door de artisanala mijnbouw. (Van DEZE SITE. Uitleg: Artisanale mijnbouwers sporen het regenwoud af op zoek naar goudschilfers. "We praten hier dus niet over gigantische goudaders. (...) Er is wel genoeg goud in dit landschap om geld te verdienen in een economie die sputtert. Maar je moet er wel eerst een gigantisch gebied voor verwoesten."
De burgemeester van Itaitubo, Climaco, is veroordeeld wegens illegale houthandel en ontbossing. Ook had hij een brug voor de goudzoekers willen laten aanleggen, gelukkig hield de politie dat tegen.
De schade aan de natuur vanwege het goudzoeken is enorm: door de grote graafmachines, maar ook door het kwik die wordt gebruikt bij de winning, en dat in de rivier terechtkomt.
Het maakt het water ongeschikt voor visserij, dus het treft de oorspronkelijke bewoners. Die zijn overigens verdeeld, een deel van hen eist gewoon een deel van de opbrengst van het goud.
II. 'Onze rivier is overgenomen door de soja.'
Dit artikel in de Trouw van 6 december 2019 gaat over het verdwijnen van de visserij. Aan het woord is Francisco Oliveira, een arme visser. Hij zag zijn beroep steeds zwaarder worden.
Francisco Oliveira van de visserskolonie in Itaituba. Beeld wies ubags
Oorspronkelijk komt hij uit Tucuruí, meer naar het oosten in de provincie Pará.
Itaituba Beeld Wies Ubags
Hij werd uit Tucuruí verdreven door de waterkrachtcentrale die daar gebouwd werd. De rivier stond bijna droog, maar als de centrale water loosde, kwam er een enorme hoeveelheid water vrij. Dat overleeft de vis niet.
Aan de Tapajos ligt de haven van Miritituba, Itaituba. Foto AFP
Nu vist hij dan in de rivier de Tapajos, maar daar wordt de rivier gedomineerd door de haven (aan de overkant van de rivier), met de enorme sojaschepen. Als het waait, komt er fijnstof vrij, met giftige stoffen van het landbouwgif. Zowel vissen als vissers lijden daaronder.
Een schip met 60.000 tonnen soja aan boord bereikt Bretagne; land van herkomst: Brazilië. Greenpeace protesteert. Juni 2019. Le Figaro, foto ORLANDO KISSNER / AFP
Tucuruí is de op een na grootste waterkrachtcentrale in Brazilië. Hierboven een kaartje van RESEARCH-GATE, over de impact van bodemerosie e.d. door de centrale.
Francisco Oliveira zegt, dat bodemerosie in Itaituba niet het grootste probleem is, omdat de mensen altijd al gewend waren de grond opnieuw te gebruiken, in plaats van te ontbossen. Het probleem is dat de nieuwkomers alle ruimte innemen, en het milieu verpesten.
Als visser kan hij niet naar een andere plek, omdat de overheid het land verdeeld heeft onder de vissers. 'Wij zijn hier Z56.'
Ze konden altijd prima leven van de visvangst, tot de komst van de agro-business. Die walsten met geweld alles opzij, de overheid ondersteunde hen.
Werkgelegenheid werd met alle nieuwigheid (bouw van de dam, van de havens) niet geschapen. Alleen tijdelijk: bij het aanleggen van de projekten. 'Ontwikkeling gaat ten koste van iets, de arme betaalt.'
III. Hoe kleine boeren rond de Amazone-haven moeten vechten voor het behoud van hun land
Manoel Edivaldo, voorheen kleine boer, thans vakbondsvoorzitter voor kleine boeren en arbeiders.
Bij Santarém is een nieuwe weg aangelegd voor de sojateelt, ten koste van het bos. Beeld Getty Images
Haven van Manaus, in het Amazonegebied in Brazilië
Milieucampagne-organisatie Mighty Earth riep in juli van dit jaar Cargill uit tot 'Het Slechtste bedrijf ter wereld'. Zie: MIGHTY EARTH. Deze 'prijs' kreeg het bedrijf vanwege zijn gewetenloze handelspraktijken, vernietiging van het milieu en herhaalde inzet voor het belemmeren van wereldwijde vooruitgang op het gebied van duurzaamheid.
Het nieuwe rapport van Mighty Earth, “Cargill: Het Slechtste Bedrijf ter Wereld“, documenteert tientallen jaren van slechte daden door het bedrijf en onderstreept de noodzaak van dringende actie.
IV. ‘Als de Munduruku niet vechten en schreeuwen, worden ze in Brazilië niet gehoord’
Indianen van het Munduruku-volk op zoek naar illegale goudmijnen. Beeld Reuters
Dit is Alessandra Korap. Zij vertelt hier over de strijd van haar en haar volk, de Munduruku-Indianen. Bij dit filmpje is een ondertiteling beschikbaar.
Dit filmpje van Alessandra wordt genoemd in het Trouw-interview. Het laat de strijd zien die Alessandra aangaat, haar durf en moed om te vechten voor de rechten van de Indianen.
Dit filmpje heb ik toegevoegd om te laten zien hoe ook andere Indianen optreden in het Parlement.
In dit vierde en laatste deel interviewt Wies Ubags Alessandra Korap, een vrouw van het Munduruku-volk. Zij is 36 jaar, en moeder van twee kinderen. Zij heeft haar volk dat in de Amazonebossen woont, tijdelijk verlaten en studeert aan de universiteit van Santarem. Dat zoet zij om de juridische strijd des te beter te kunnen strijden tegen de regering.
Soms strijdt Alesaandra met verentooi en beschilderd gezicht, soms ziet ze er als een gewone studente uit. Ze is bang in de stad, is er niet thuis, zoals in de bossen waar haar eigenlijke woonplaats is. Er is ook al eens bij haar ingebroken, laptop en usb-sticks zijn gestolen; het gaat haar vijanden dus inderdaad om haar politieke rol. Zij en haar volk verzetten zich tegen goudzoekers, illegale houtkap en de oprukkende soja.
Er is door de Munduruku met succes gevochten tegen de komst van een waterkrachtcentrale in de Tapajós, de Sao Luiz. Maar een ander volk, het Kayapovolk onder aanvoering van de bekende leider Raoni Metuktire, heeft die strijd verloren. Aan de rivier de Xingu daar is de Belo Montedam een feit.
Belo Monte-dam, waterkrachtcentrale in aanbouw. Ook internationaal zeer omstreden project.
De Kamaiura's, die in het stroomgebied van de Xingurivier leven, zijn weer andere van de inheemse volksstammen die door de bouw van de Belo Montedam getroffen worden
Er zijn nog drie andere waterkractcentrales gepland.
Ik was benieuwd naar deze Poolse schrijfster, die dit jaar met terugwerkende kracht de Nobelprijs voor de literatuur over het jaar 2018 won. Voor het jaar 2019 kwam de prijs in handen van Peter Handke.
In 2018 brak Tokarczuk internationaal door na het winnen van de Man Booker International Prize voor Flights, de Engelse vertaling van haar boek Bieguni uit 2007. Dat is het onderhavige boek, in het Nederlands vertaald door Greet Pauwelijn als De rustelozen
Greet Pauwelijn, vertaalster.
Tokarczuk is geboren in 1962, en geldt als een feministisch schrijfster.
Echt feministisch kon ik dit boek niet noemen, trouwens. Wel voel je een lading onder zo'n verhaal als dat over de professor met zijn veel jongere vrouw, die samen cruises maken. Zij treedt op als zijn persoonlijk verzorgster, zijn secretaresse, zijn minnares, zaakwaarnemer enzovoorts. Geen wonder, dat ze in haar droom een orgasme beleeft, nadat ze een knappe Noor heeft ontmoet, een prachtige man, en meer van haar eigen leeftijd. - Maar ze blijft netjes bij haar man.
Tokarczuk is van oorsprong psycholoog, en wijdt in deze reis-roman ook woorden aan de psychologie van het reizen.
Sommige van haar werken worden door Poolse nationalisten, waaronder Waldemar Bonkowski van de PiS, als on-Pools gezien.
De schrijfster, geboren in 1962.
Uit: De Groene:
Een boek staat boven het gedruis van de wereld. Toch leverde haar werk een haatcampagne op in het conservatieve Polen, waar de uitgever beveiligers moest inhuren omdat haar werk als links en antichristelijk wordt gezien. ‘Mensen vinden dat moeilijk te begrijpen, maar ik ben niet geïnteresseerd in politiek. Alles is politiek, zelfs mijn kapsel is politiek’ – ze draagt dreadlocks. ‘Mensen zijn zó geobsedeerd door uiterlijk, het moet allemaal iets betekenen. Iemand zei op Facebook dat ik er geen recht op heb mijn haar zo te dragen – het is zo dwíngend allemaal.
Het boek Der Rustelozen is een ongelooflijk rijk boek; het bestaat uit heel veel verhalen, soms duurt het lang voordat een eenmaal begonnen draad wordt afgewerkt. Dit is bijvoorbeeld het geval met het verhaal Kunicki: over een man die zomaar zijn vrouw en kind kwijt is na een vakantie. Het is spannend om te lezen hoe hij alles inschakelt, helikopter, politie, om zijn gezinsleden terug te vinden.
Pas aan het eind van het boek lezen we, dat ze weer herenigd zijn - alleen is Kunicki alle rust kwijt. Want wat is er gebeurd in de tijd dat zijn vrouw weg was?
Tokarczuk noemt haar boeken zelf ‘constellatie-romans’. Ik vervolg De Groene:
Tegen The Guardian zei ze dat dit type roman een typisch Pools genre zou moeten zijn: ‘Allereerst vertrouwen we de realiteit een stuk minder dan jullie. Wanneer ik Engelse romans lees geniet ik ervan hoezeer er zonder angst wordt geschreven over kwetsbare, psychologische elementen. In die vorm kun je een verhaal op een heel lineaire manier vertellen, maar wij hebben dat geduld niet. Voor ons klopt zoiets niet, omdat onze geschiedenis nooit lineair is geweest. Daarnaast is het Westen geworteld in een psychoanalytische benadering van het zelf, terwijl wij nog steeds over onszelf denken op een mythische, religieuze manier.’
Hoewel het boek een verhalenboom is, komen die verhalen in elkaar afwisselende fragmenten, meer dan vijfhonderd in totaal, sommige bladzijdes lang, andere één alinea, weer andere één zin. Er is een naamloze verteller – een schrijfster – die monomaan lijkt te reizen. En dus essayeert ze over slaaptreinen, over reiscosmetica, over het onderweg zijn, over tijdsgrenzen, maar vooral verzamelt ze. Kennis.
Al vroeg in De rustelozen zegt ze dat ze nooit zo geïnteresseerd is geweest in kunstmusea. Liever ziet ze dingen die niet gecanoniseerd of esthetisch van aard zijn, die zich niet in kunstpaleizen bevinden maar in kelders van vergeten musea buiten het stadscentrum. Bij voorkeur ziet ze rariteitenkabinetten, kleine ziekenhuisverzamelingen. ‘Een glazen pot, waarin een salamander met twee staarten zit, die met zijn bek naar boven gericht wacht op de dag des oordeels, wanneer alle preparaten van de wereld zullen verrijzen. De nier van een dolfijn in formaline. De schedel van een schaap, een pure anomalie, met twee paar ogen, oren en twee muilen, prachtig als afbeelding van een antieke, veelzijdige godheid.’
Foto Vrolikmuseum, een van de plaatsen die Tokarczuk bezocht.
Achterin het boek staat haar itinerarium, de beschrijving van een reisroute. Daarin alle door haar op reis bezochte musea, onder andere Museum Vrolik, in het Amsterdam Medisch Centrum. Ook dat in Petersburg, het Antropologisch Museum.
Kunstkamiera, Sint Petersburg
Van de expositie Real Bodies, geplastineerde lichamen. Uit De Artsenkrant, als bijschrift bij de foto:
Ik ga nogal uitvoerig in op deze voor sommige mensen moeilijk te aanschouwen foto's. Het zou de indruk kunnen wekken of Tokarczuk over niets anders schrijft, maar dat is ook weer niet waar:Zelf zegt ze dat ze gefascineerd is door wat ‘buitensporig of onvolledig, monstrueus en afstotend is’, ze wil geen herhaalbare gebeurtenissen. Maar als je verder leest, ontdek je dat er in haar bovenal een encyclopedisch verlangen schuilgaat. Ze wil alles weten, alles zien. Overal treft ze opsommingen, zoomt ze in op lijstjes en chronologieën.De rustelozen is, kortom, fijner om te lezen dan om over te schrijven – je blijft bezig er betekenis in te leggen, waarmee je het leesplezier bijna vergeet te benadrukken. Het verhaal over de zeventiende-eeuwse Philip Verheyen zit vol interessante historische informatie; Kunicki’s mysterie van zijn verdwenen gezin is de stof waar Haneke een ondraaglijk unheimische film van kan maken; de Poolse die haar jeugdliefde doet sterven is aangrijpend als een tearjerker. Maar de slotsom is een caleidoscopisch beeld van de mens in transit, op weg van de ene betekenis naar de andere, niet bang voor wat hij nog niet weet.Foto, uit Trouw: De Nederlandse anatoom Philip Verheyen beschreef als eerste het fenomeen fantoompijn. Schilder onbekend.
Verheyen - leerling van Ruijsch - leed zo sterk onder zijn fantoompijn dat hij er depressief van werd. Bij wijze van therapie begon hij 'Brieven aan mijn geamputeerde been' te schrijven. Hij zoekt daarin naar antwoord op de vraag wat het betekent om een lichaam te hebben. Het is ook de vraag die Tokarczuk in 'De rustelozen' tot in het obsessieve bezighoudt.
Ontleden van een baby, geschilderd door Jan van Neck (1683) De anatomische les van Dr. Frederick Ruysch. Amsterdam Museum
Wikipedia: De anatomische les door Dr Ruysch, geschilderd door Adriaen Backer
Tsaar Peter de Grote, kocht de Ruysch-collectie, die nu in Petersburg is. De oorspronkelijke teksten bij de preparaten zijn zoek. Door Peter de Grote vond een culturele omslag plaats, waarbij Ruysch een grote rol speelde in het anatomische onderzoek.
De Amsterdamse arts Frederik Ruysch bouwde een indrukwekkende anatomische collectie op, die in 1717 door Peter de Grote naar Sint-Petersburg werd gehaald. Doodskunstenaar’ Ruysch had een sublieme kennis van de inwendige mens en was zijn tijd ver vooruit. Auteurs van het boek Geloof alleen je eigen ogen. Een actuele kijk op de anatomische preparaten van Frederik Ruysch (1638-1731) vertellen hierover.
Hoe zit het nou, die prachtige verhalen, en die grote aandacht voor de anatomie?
Ergens op een vliegveld ziet Tokarczuk een schrijvende man. Op dat moment haalt ook zij haar logboek tevoorschijn, en beschrijft de schrijvende man.
Ze schrijft (en volgens mij zit hier de kern van het boek (ik citeer vanaf p. 434-435):
"Schaam je niet (...) haal jullie dagboeken tevoorschijn en schrijf. We zijn immers met velen, zij die dingen neerschrijven, Het is niet aan ons te zien dat we elkaar bekijken, we richten onze ogen niet hoger dan onze schoenen, We zullen elkaar wederzijds beschrijven, dit is de veiligste manier van communiceren, we zullen elkaar wederzijds omzetten in lteers en initialen en vereeuwigen op vellen papier, we zullen elkaar plastineren, onderdompelen in de formaline van de zinnen.'
Oordeel van De Groene waarbij ik me graag aansluit:
Olga Tokarczuk heeft een buitengewoon boek geschreven. Buitengewoon betekent hier zowel ongewoon als bijzonder. En bijzonder betekent hier bijzonder goed, bijzonder intelligent, bijzonder poëtisch, bijzonder eigenzinnig en bijzonder filosofisch. Na lezing van dit kunstwerk vraag je je af waarom nog nooit iemand zo'n boek heeft geschreven, zo uniek en tegelijkertijd zo doodgewoon en uiterst toegankelijk.
Opmerkelijk zijn de illustraties in het boek. Het zijn allemaal kaarten uit The Agile Rabbit Book of Historical and Curious Maps.
.... contains a collection of amazing and beautifully-made maps that have been chosen for their visual impact and rarity.
Uitgave van 2005; hieruit is onder andere weergegeven een kaart van Jeruzalem, 'based on a manuscript from 1200.'
Ik laat één (ander) voorbeeld zien:
Comparative overview over important rivers (geen datum bekend)
Ik besluit met nog een laatste citaat van de schrijfster dat me aanspreekt:
"Als ik aan een verhaal begin dan wil ik dat het vrij is. De rol van de schrijver is lezers van nieuwe perspectieven voorzien die de oude doen verschuiven.’
'Boeken zijn bedreigend in een wereld die steeds minder verbeeldingskracht duldt, waar je links moet zijn of rechts, waar gebrek is aan mysterie en nuance.'
Niet voor niets heet Olga’s Nobeltoespraak ‘De tedere verteller’. ‘De wereld is gemaakt van woorden’, zegt ze daarin, alleen hebben we geen taal meer voor de ‘ultrasnelle’ veranderingen van vandaag. ‘We komen metaforen tekort, mythen en nieuwe fabels’, en houden daarom vast aan ‘roestige oude verhalen’ die niet meer passen.
Het is een prachtig pleidooi voor de verbeelding. (geciteerd uit De Volkskrant.)
Constellaties van de nachtelijke hemel. Ik associeer hier vrijelijk op Tokarczuks begrip 'constellatie-roman': het gehele samenstel van factoren dat invloed op iets of iemand uitoefent. Hier op de hemellichamen.
