Een oudere uitgave van Keefman.
Dit boekje van Jan Arends, heruitgegeven in 2014, maakte grote indruk op me. Om te beginnen het titelverhaal Keefman, een lange monoloog van een man tegenover zijn psychiater.
Het verhaal is wrang, 'gek', op een bepaalde manier leuk, en dan ook nog eens ontroerend. De momenten dat hij zichzelf tegenspreekt zijn legio.
Terugkerend is het thema 'diploma', in het bijzonder 'mulo-diploma'. Waarom hebben anderen wel diploma's en ik niet. Daar zit wat achter. En wat is nou iemand met een Mulo-diploma.
Hij is ervan overtuigd dat hij vies gevonden wordt, en dat hij in het tehuis alleen maar vieze dingen kan verwachten, zoals 'ouwe vieze ventjes die over zijn eten blazen.' In elk geval wil hij niet werken, zoals de psychiater wil. 'Nee vriend.' En: 'Jij wilt mij hier het huis uit hebben. Omdat ik te lastig ben. Daar heb jij niet voor gestudeerd, voor lastige mensen. Jij hebt gestudeerd voor mensen die ja dokter en nee dokter zeggen enzovoorts.
Hij zegt dat hij doof en stom is.
Daar schrijft Jeroen Brouwers dan weer mooie dingen over: dat Arends dat inderdaad wel leek doofstom. Hij kon wel enorm praten tegen mensen, maar luisterde niet.
Inez van Dullemen schrijft mooie dingen over Arends in het Nawoord. Keefman gaf haar een inkijk in zijn ziel, deze doofstomme. Ze kende Arends vanaf haar zestiende. Hij is trots tegelijk met een gevoel van minderwaardigheid. In het café kon hij zitten 'als een zieke spreeuw', maar wel eentje die fel kon pikken.
Inez van Dullemen. Arends maakte gebruik van haar typemachine. Aangezien de L stuk was, neemt zij aan dat voor Keefman eigenlijk Leefman staat.
Mooier nog dan Keefman vond ik Vrijgezel op kamers. Over een man die een vreselijke kamer huurt. Je begrijot om te beginnen al niet waarom, want hij heeft er een, en zo te horen een best wel redelijke. Maar deze moet het worden: klein, zonder licht (de hospita doet 's avonds enkele uren de stroom aan, maar vergeet het ook wel eens) Zonder ramen, met wandluizen en schimmel. Voor het toilet moet hij naar beneden, maar op een zeker moment moet hij zich behelpen met een emmer. Hij wil op zekere dag zijn bed niet meer uit, de dokter zegt dat het moet, maar het gaat niet meer. De hospita steelt geld uit zijn koffer, hij verkommert en vervuilt steeds verder. Uiteindelijk wordt hij door een paar sterke jonge broeders op een brancard het huis uitgebracht, ergens heen waar hij het goed gaat krijgen.
In de uitgave die ik las staat dit Vrijgezel op kamers als tweede verhaal.
Om een indruk te geven citeer ik hier een stukje, pagina 48:
'Het is vreemd dat ze [de hospita, AdW] direct alles aanvaard heeft wat ik haar vertelde. Ik heb mij gedragen alsof ik volkomen afhankelijk van haar was. Of ik nergens anders terecht kon. Maar ze had geen enkele reden dat te geloven. Er zijn duizenden kamers in de stad beter dan de hare. Ze had wantrouwig moeten zijn, zoals de meeste mensen wanneer zij onevenredig voordeel voorgespiegeld krijgen, Zij begrijpt waar het om gaat. Ze probeert haar voordeel niet te bestendigen door extra zorg. Ze begrijpt dat dat niet nodig is. Ze heeft mij in haar huis opgenomen maar ze is mij vijandig gezind. En toch begroijpt ze alleen dat ik haar nodig heb maar ze weet niet waarom. Ze ziet me zoals ik wilde dat ze me zou zien. Als een getrapte hond die ergens wil schuilen, onverschillig ten koste van wat.
Arends doet denken in de verte aan Kafka. Ik weet niet waarom hij mij zo aangreep, ik denk dat dat komt door dat enorme gevoel van nietswaardigheid dat hij heeft. Dat aantrekken en meteen ook weer afstoten is zo erg, je begrijpt waarom iemand niet geholpen kan worden, en tot grote eenzaamheid vervalt.
Jan Arends. Pleegde ten slotte zelfmoord. Jeroen Brouwers schrijft mooi over hem in De laatste deur.
Filmpje van anderhalve minuut. Wim Helsen die een gedicht voordraagt van Jan Arends. Voor de vrienden van de poëzie.
Hilarisch!
Bij Inez van Dullemen, Wim Helsen voegde zich ook nog Arie Boomsma als vriend van Jan Arends. Zie en luister onder DEZE LINK. Ongeveer zeseneenhalve minuut.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten