Portret Wittgenstein geschilderd door Brunhilde
Binnenkort bespreken we met onze Senia-Geschiedenisgroep het boek De Wittgensteins, van Alexander Waugh. Leuk was het, om in onze boekenkast nog dit onderhavige boekje aan te treffen, over de filosoof Ludwig Wittgenstein.
Hier de Engelse editie.
Deze 'memoir' is ook als bronmateriaal gebruikt door Waugh.
Het eerste deel van dit boekje heet Kort Levensbericht, en is geschreven door Von Wright.
Wittgenstein, vertelt Von Wright, behoort met zijn werk tot twee filosofische scholen: het logisch positivisme, en de linguïstische filosofie. Ik kan hier verder weinig méér over vertellen, ik ben geen filosoof. Von Wright en Malcolm waren dat beiden wel.
Ludwig was niet metéén geïnteresseerd in de filosofie, hij had belangstelling voor techniek. Als jongen maakte hij een naaimachine, die goed werkte. Later studeerde hij ook eerst techniek, en ontwierp een propeller. De aandacht kwam toen meer bij de wiskunde te liggen, de stap naar de filosofie lag weer in het verlengde daarvan.
In 1913 reisde hij naar Noorwegen, en bouwde daar een hut, waar hij een tijdlang volkomen in afzondering leefde. Daarna verhuisde hij naar Cambridge, waar hij de invloed onderging van Russell en Moore. Ook toonde hij interesse voor psychologisch onderzoek, o.a. naar het ritme van muziek. Hij was zelf erg muzikaal, speelde klarinet, kon goed fluiten en heeft overwogen om dirigent te worden. Hij correspondeerde met Russell, die brieven zijn bewaard gebleven. Hij schreef zijn Tractatus Logica Philosophicus.
In de Eerste Wereldoorlog ging hij als vrijwilliger in het Oostenrijkse leger.
Zijn leven lang hield Wittgenstein aantekenboekjes bij, waarin hij zijn gedachten noteerde. Dat van 1916 vindt Von Wright bijzonder interessant, omdat het over het Ik gaat, de vrijheid van de wil, de zin van het leven, en de dood. Het is aforistisch van aard.
Wittgenstein schreef meestal in code. Twee van zijn aantekenboekjes zijn beroemd, het ene: het Blue Book, met aantekeningen van de colleges die hij gaf in het studiejaar 1933 en 1934; het andere het Brown Book, uit het collegejaar 1934-1935.
Maar ik loop vooruit, we zijn nog maar in de buurt van de Eerste Wereldoorlog. In 1912 stierf Ludwigs vader, Ludwig erfde een groot vermogen. Hij gaf dit meteen allemaal weg, o.a. aan de dichters Trakl en Rilke.
Hij werkte na de oorlog een tijdje als onderwijzer, totdat het hem niet meer beviel. Vanaf 1926 werkte hij als architect voor zijn zus. Het huis dat hij neerzette was kenmerkend voor hem, geheel vrij van ornamentiek. Ook beeldhouwde hij, een beetje klassiek-Grieks.
In 1929 keerde hij terug naar Cambridge. Hij mocht zijn Tractatus als proefschrift indienen en behaalde in datzelfde jaar zijn doctorsgraad.
In de jaren 1929-1932 heeft hij ontzettend veel op papier gezet, hij was een harde werker. Toch publiceerde hij tijdens zijn leven behalve de Tractatus alleen nog Some Remarks on Logical Form.
Een leuke anekdote die hiermee verbonden is, is dat hij met dit werkstuk een lezing ging houden. Maar ter plekke liet hij zijn voornemen varen en sprak over iets heel anders!
Overigens was dat kenmerkend voor hem: hij bereidde zijn colleges nooit voor, hij dacht zijn toehoorders vóór; op hetzelfde moment dus. Vaak in samenspraak met hen. Hoe meer er uit de luisteraars zelf kwam, hoe interessanter het college werd. Zijn leer was ook in voortdurende ontwikkeling, er is een verschil in vroege en late opvattingen. Het kostte hem veel innerlijke strijd.
Wittgenstein was streng, hij duldde niet dat studenten te laat kwamen, of maar één of twee keer verschenen. Ook voor zichzelf was hij zo streng.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte hij als ziekendrager. In 1947 trok hij zich terug in Ierland, wilde geen colleges meer geven.
De laatste twee jaar van zijn leven was hij ernstig ziek. Hij stierf in 1951.
Georg Henrik von Wright.
Norman Malcolm was evenzeer een persoonlijke vriend van Wittgenstein. Het is leuk om zijn essay te lezen, omdat daarin veel stukken uit brieven van Wittgenstein staan. Het zijn bijna allemaal herinneringen en gegevens van persoonlijke aard.
Malcolm beschrijft het uiterlijk van Wittgenstein: slank, gebruind, mooie krullenbol, sober gekleed, nooit met een das. Altijd keurig gewassen kleding (behalve de jas). Zijn kamer was kaal, een tafel, stoel, haard, maar ook alles weer keurig schoon.
Wittgenstein was iemand die grote invloed op anderen uitoefende, velen waren bang voor hem. Tegelijk was hij ook een heel goede vriend, en kon hij zorgzaam en liefdevol zijn. Bijvoorbeeld toen hij Malcolm eens kwam opzoeken toen die ziek was, en hem verzorgde. Anderzijds was hij eens héél lang kwaad op hem, omdat Malcolm een opvatting had (over het plaatsen van een bom door de Engelsen om Hitler te vermoorden) die Wittgenstein afkeurenswaard vond.
Wittgenstein heeft ook voor Malcolm 5 maanden lang zijn studie betaald, anders zou Malcolm hebben moeten stoppen. Het ging niet om lenen, het was geven!
Doordat hun wegen zich dikwijls scheidden - Malcolm ging naar de VS, Wittgenstein verhuisde een zeker moment naar Ierland - correspondeerden de twee ook veel met elkaar.
Malcolm gaat ergens in zijn essay wel wat dieper in op een stukje van de filosofie van Wittgenstein. Het betreft het item waarmee Wittgenstein verschilde van mening met de filosoof Moore, namelijk over het weten. Is weten hetzelfde als een psychische gesteldheid? Hoe weet ik of mijn hand tot een vuist gebald is? Of dat het huis dat ik zie, een huis is? Hoe weet ik dat iets rood is?
(Ik heb eerlijk gezegd geen flauw benul van dit soort vragen, en durf er dan ook niets over te zeggen.)
Aan het eind van zijn leven kreeg Wittgenstein prostaatkanker. Hij was erg bang in een ziekenhuis te moeten sterven. Zijn huisarts, dokter Bevan, bood hem toen aan dat hij bij hem thuis mocht sterven. Mevrouw Bevan was eerst erg bang voor hem, maar raakte in de loop der tijd juist heel erg bevriend met hem.
Wittgenstein vond het niet erg te sterven, en zei zelfs dat hij een goed leven had gehad. Voor iemand die het dikwijls zo moeilijk had gehad, vond Malcolm dat een ontroerende opmerking.
Norman Malcolm.
Mooie uitspraak van Wittgenstein om mee te besluiten:
Alles wat uitgesproken kan worden, kan duidelijk uitgesproken worden.
Origineel: Alles, was sich aussprechen lässt, lässt sich klar aussprechen.
ALHIER staat een interessante samenvatting van het voornaamste van Wittgensteins filosofie.
ALHIER staat een interessante samenvatting van het voornaamste van Wittgensteins filosofie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten