Andrej Roebjlov, Tarkovski, 1966.

Andrei Rjoebjlov, poster.

Door deze film heb ik kennis gemaakt met twee grote Russische kunstenaars: Andrej Tarkovski en Andrej Roebjlov.

Tarkovski kende ik alleen van naam, via mijn vriendin Geert. Ik kwam zijn naam laatst tegen bij De Antichrist, van Lars von Trier. Deze droeg zijn film op aan Tarkovski.

Roebjlov was een Russische iconenschilder, hij leefde van circa 1360 tot 1430. Hij geldt als de grootste Russische iconenschilder. In 1405 schilderde hij in de Oespenski-kathedraal in het Kremlin, samen met Feofan de Griek.

Twee iconen van Feofan de Griek.

In 1408 beschilderde hij met Daniil Tsjorni de Oespenski-kathedraal in Vladimir. In 1425 de Drie-eenheidskathedraal van het lavra in Sergiv Posad. Het laatste deel van zijn leven woonde en werkte hij in het Andronikov-klooster in Moskou. De icoon van de Heilige Drie-eenheid is het enige dat met zekerheid aan Roebjlov alléén toegeschreven kan worden. Het hangt nu in de Tretjakov galerij in Moskou. Roebjlov is door de orthodoxen heilig verklaard.  

Icoon van de Heilige Drie-Eenheid

Tarkovski

Het script voor de film werd geschreven door Tarkovski en Andrej Kontsjalovski. In 1966 stond de film nog onder Sovjetcensuur, men oordeelde hem als te wreed, en stond alleen een gecensureerde versie toe. Een ongecensureerde werd het land uit gesmokkeld.

Overigens zijn twee ogenschijnlijk wrede scenes met hulpmiddelen gefilmd: een in brand staande koe had in werkelijkheid beschermende asbestplaten op de rug; een van de trap vallen paard was in werkelijkheid al dood(geschoten) toen het viel, en bestemd voor de slacht.

De film volgt Roebjlov vanaf circa 1400. Hij vertrekt met twee andere monniken uit het klooster om te gaan schilderen.

Andronikov klooster Moskou, waar de drie monniken vandaan komen.

We zien hoe in het land sektes optreden, maar vooral Tataren binnenvallen.

Tataren, uit Azië of Turkije. Vechtjassen die gewoon kwamen stelen.

Het beeld dat Tarkovski geeft van begin 15e eeuws Rusland is prachtig. Allemaal zwartwit beelden, het regent voortdurend.

Misschien hield Lars von Trier ook wel zo van dit landschap.

Het gaat Roebjlov voornamelijk om de kunst. Het is een zachtaardig mens, hij wil de mensheid vertroosten.

Tarkovski is erop uit, de vragen rond het kunstenaarschap te bespreken in deze film. Het mooist doet hij dat met het verhaal van de klokkengieter.

Maar eerst: het begin van de film: prachtig! Een man stijgt op in een zelfgemaakte ballon. Ook hier gaat het om de creativiteit.

Man stijgt op aan eigengemaakte ballon.

Op mij maakte het stuk van de klokkengieter het allermeeste indruk. Helaas heb ik daar geen foto's van kunnen vinden.

Na de inval van de Tataren, en na het verlies van het idiote meisje, die met de Tataren meeging (nadat Roebjlov haar uit hun handen gered had) moet er voor de kerk een klok gegoten worden. Een jonge man vertelt, dat hij het geheim van zijn vader kent, die heeft hem verteld wat de koperlegering was voor hij stierf. We zien nu het produktieproces van de enorme klok: een gat graven, zilver en andere metalen vergaren, smelten, leem zoeken... De metalen worden gesmolten, de leem erom heen gehuld, en ten slotte de huls gebroken. Er komt een geweldige klok met een enorme klank tevoorschijn.

Maar de jonge klokkengieter huilt, en bekent aan Roebjlov dat zijn vader hem nooit het geheim onthuld had.

Ook hier dus weer een kunstenaar aan het woord.

Ik geef nu wat plaatjes uit de film. Met als opmerking, dat er veel paarden in voorkomen. Men zegt dat paarden voor Tarkovski symbool stonden voor het leven.

Gezien vanuit de ballon

Een van de vele paarden; deze lekker rollend op de rug.

Aldoor die regen...

Potsenmaker; valt later in de film de monniken aan, omdat hij denkt dat ze hem verraden hebben.

Roebjlov kijkt naar buiten, ziet bojaren, hogergeplaatsten, die de potsenmaker meenemen.

Feofan met een werk van zijn hand.

Hier wordt het kruisigen van Jezus uitgebeeld.

Roebjlov aan het werk.

Het idiote meisje doet haar intrede in de kerk waar Roebjlov werkt.

Roebjlov doodt zelfs een man om het meisje te beschermen. Hierna zwijgt hij gedurende vele jaren.

Beeld van de klokkengieterij, het smelten van de metalen.

Hier huilt de klokkengieter in de armen van Roebjlov. R. spreekt eindelijk weer, troost hem.

Terwijl de hele film in zwart-wit was, is alleen het slot in kleur. Tarkovski toont hier enkele iconen van Roebjlov.

Ik heb de onderstaande op internet gevonden, ze komen niet precies overeen met die welke Tarkovski laat zien.

De Verlosser

Christus Pantocrator

Aartsengel Michaël 

Moeder van God 

De verrijzenis: afdaling in de hel.

Trailer

Laatste tien minuten van de film; als enige in kleur, met de ikonen van Roebjlev

Wikipedia geeft een goede samenvatting, per hoofdstuk. Het hielp mij de film te kunnen bekijken. Ik deed het eerst per half uur, ten slotte toch langer. De muziek irriteerde Ton soms.

Nog enige geschiedkundige informatie: 

The Cathedral of the Annunciation was built by architects from Pskov in 1484-1489 as part of Grand Duke Ivan III's plans for a large-scale renovation of the Moscow Kremlin. It was built on the spot of an older 14th-century cathedral of the same name, which had been rebuilt in 1416. This older cathedral in turn had replaced a previous wooden church from the 13th century that had fallen victim to the frequent fires in the Kremlin. 

Afbeelding van Iwan de Verschrikkelijke, een Bojaar uit de 16e eeuw. Bojaren waren feodale aristocraten, wat bij ons in het westen de ridders waren.

Tataren waren van oorsprong een Mongools, later Turks volk.

Gouden Poort, Vladimir; in Vladimir heeft Roebjlov veel gewerkt.

Demetrius- kathedraal, Vladimir 

In een museum, klok gegoten in een mantel van leem.

Prent oude klokkengieterij

Klokkengieterij Museum Heiligerlee. Rond 1400 in Rusland ging dit allemaal met de hand, in een diepe kuil in de grond. Heel indrukwekkend primitief. 

Dan nog over Tarkovski zelf:

Ik lees in Wikipedia, dat Tarkovski in zijn films kritiek uitte op het Sovjetbeleid, dat kunstenaars geen vrijheid gaf. Roebjlov de film)  is het land uitgesmokkeld, en anders dan in Rusland, werd Tarkovski in Cannes uitgeroepen tot meesterregisseur, om deze film!

Zijn films zijn expressionistisch-psychologisch van aard, met veel metaforen en symboliek. (Ik denk nu aan de kruisweg, en een de klokkengieter). Zijn films gaan altijd over eenzame figuren, die door de een of andere gebeurtenis gaan nadenken over zingeving of spirituele verdieping.

Er zit ook altijd veel autobiografisch materiaal in verwerkt. Tarkovski geldt als een moeilijk, en ontoegankelijk filmer.  Hij leefde en werkte van 1932 tot 1986.

Een curiositeit op YouTube vond ik onderstaande film: het is een wandeling door de Tretjakov-galerij in Moskou. Een gigantisch museum, waar iemand met een camera doorheen zwalkt. Nergens commentaar bij, een muzikaal behangetje eronder. De laatste tien minuten ongeveer zijn voor de iconen. Ik zie wat bekende werken, maar het beroemde icoon van Roebjlov zie ik niet.

 

Voor de curiositeit: zie vooral de laatste tien minuten voor de iconen. Waarschuwing: echt wijzer word je er niet van!