De Reis naar Sachalin, Anton Tsjechov, 1895 (2010)
Ligging Sachalin, geheel oostelijk, in de nabijheid van Japan.
Anton Tsjechov was nog heel jong toen hij deze reis maakte; het was 1890, Tsjechov is geboren in 1860.
Sachalin was een strafkolonie, met gevangenissen. Tsjechov geeft een beschrijving van die hele samenleving daar. Hij maakt om te beginnen een volkstelling. Daarbij onderscheidt hij kolonisten, gevangenen, bewakers, bestuurders, dwangarbeiders, vrijwillige kolonisten et cetera. Er wonen opvallend meer mannen dan vrouwen op Sachalin. Wat niet betekent dat er geen vrouwelijke misdadigers waren, ik herinner me enkele vrouwen die ook gemoord hadden.
Wie 'vrij' is, na zijn strafperiode, kan terug, óf daar blijven. Beide komen voor.
Geketende dwangarbeiders, Sachalin.
Maar het is niet alleen wie er wonen; ook hoe, leef- werk, woonomstandigheden. Voeding, kleding, ziektes, werk, vrijheid. Tsjechov gaat nauwkeurig, en opsommenderwijs te werk. Zo vertelt hij welk voedsel er wordt verbouwd, wat er zoal gegeten wordt, welke vis er wordt gevangen. In het algemeen gesproken is er veel te weinig voedsel, en wat er is, is van een verschrikkelijke kwaliteit. Het klimaat en de bodem staan een goede landbouw niet toe. De schrijnende armoede maakt dat mensen smerig voedsel moeten eten, ik herinner me een vieze, inferieure kwaliteit zalm. Maar andere eiwitten zijn er nauwelijks.
Groep dwangarbeiders aan het werk.
Hij vertelt waaraan mensen sterven, ik noem als voorbeelden ziekte aan de luchtwegen (1/3 van het aantal sterfgevallen, waarvan weer een deel tuberculose) tyfus, syfillus enzovoorts.
De wreedheid, de hardheid zijn ten hemel schreiend; zie bij voorbeeld de straffen die worden uitgedeeld (zweepslagen!). Criminaliteit viert er hoogtij, en het aantal vluchtpogingen is hoog maar niet succesvol.
Dwangarbeiders bij gedolven steenkool.
Hij maakt onderscheid naar de plaatsen op het eiland, de ene plaats kan nét iets gunstiger omstandigheden hebben dan de andere. We komen ook te weten wie de oorspronkelijke bewoners van het eiland waren, de Giljaken.
Het opsommende karakter maakt het lezen van het boek af en toe moeilijk. Toch treft je elke keer hoe verschrikkelijk mensen het in die samenleving hadden.
We zien als het ware statistisch alle kenmerken van een rechteloze, slecht georganiseerde, brute maatschappij: niet alleen die van Sachalin, maar ook die van Rusland. We lezen hoe dat land destijds omging met zijn gestraften. In hoeverre speelde dit door in de strafkampen van Stalin, vraag ik me af? Die had al een hele historie om op voort te bouwen!
Ik ken Tsjechov inmiddels wat beter uit zijn verhalen. Hij schrijft vaker over mensen aan de onderkant van de samenleving. Trouwens, ook Dosjojevski laat die kant zien, zie bij voorbeeld Misdaad en Straf.
Na het lezen van dit boek begrijp ik nog eens te beter hoe Tsjechov aan zijn wereldbeeld kwam. Armoede en onwetendheid, ziekte en misdaad: in dit boek vind je alle gegevens hoe dat er destijds uitzag.
Gevangenis Vojevodsk
"Ik zei al dat de misdadigers hem (Tsjechov) minder interesseerden dan het systeem van dwangarbeid en de mens onterende omstandigheden. Er is in het boek een voorbeeld dat dit kan illustreren. Hoofdstuk VI heet Jegors verhaal en het lijkt het levensverhaal van een voormalige dwang arbeider die ooit veroordeeld werd vanwege moord. Hij vertelt het zelf en laat zich niet door de onderzoeker van de wijs brengen; hij kletst maar raak en er is geen touw aan vast te knopen. Een staaltje sociaal-realisme, zou je kunnen denken, uit de school van Victor Hugo. In een van de beste hoofdstukken, over Doeé, de vroegere hoofdstad van de Sachalinse strafkolonie, staat er dan opeens over de levenslang gestraften: «Hun misdaden zijn bijna allemaal vreselijk oninteressant, alledaags, althans voor buitenstaanders, en met opzet heb ik Jegors verhaal genoteerd, opdat de lezer zelf kan oordelen over de kleurloosheid en de karige inhoud van de honderden verhalen, autobiografieën en anekdotes die ik te horen kreeg van arrestanten en andere mensen die bij het strafkamp betrokken zijn.» De grap is dat Tsjechov het verhaal van Jegor ook nog eens door een ander had laten optekenen, een lokale ambtenaar; dubbel authentiek dus maar voor Tsjechov het bewijs dat er voor een echt interessant verhaal meer nodig was dan stenograferen wat het volk vertelt."
Sayan taiga. Stroom Uy, een zijrivier van de Yenisei. Khakassia. Siberië.
Over de ruwe schoonheid van het landschap waar Tsjechov in Siberié doorheen reist, haal ik ook nog een mooie opmerking uit ditzelfde artikel in De Groene:
"Van de taiga, voorbij de geweldige rivier de Jenisej, geeft Tsjechov schitterende beschrijvingen: de pracht zit 'm niet in de grote bomen, ook niet in de stilte, «maar in het feit dat hoogstens de trekvogels weten waar zij eindigt». Daar voldoen menselijke maatstaven niet meer. Dat er ergens een ontsnapte gevangene doodvalt is niet raadselachtiger of afschuwelijker dan de dood van een mug, aldus Tsjechov."
"Van de taiga, voorbij de geweldige rivier de Jenisej, geeft Tsjechov schitterende beschrijvingen: de pracht zit 'm niet in de grote bomen, ook niet in de stilte, «maar in het feit dat hoogstens de trekvogels weten waar zij eindigt». Daar voldoen menselijke maatstaven niet meer. Dat er ergens een ontsnapte gevangene doodvalt is niet raadselachtiger of afschuwelijker dan de dood van een mug, aldus Tsjechov."
Tsjechov voor zijn vertrek naar Sachalin met familie en vrienden op het achtererf van het huis in Moskou, dat ze van dokter Kornejev huurden, april 1890.
Rechts vooraan is Anton.
Tsjechov leefde van 1860-1904
Tsjechov was in 1890 al arts, en maakte zich vrij van die taak voor deze reis; zo documenteerde hij zich voor zijn latere schrijfwerk. De reis ging per paard en wagen door Siberië. Dit was een spannend stuk om te lezen, dat hele lange stuk, in een rot klimaat, over onbegaanbare wegen, met koetsen die het af en toe begaven, een gebroken as e.d.; een rivier die niet overgestoken kon worden. Onvoorstelbaar zo zwaar als dat geweest moet zijn!
In het nawoord van het boek vertelt Frank Westerman, dat vlak ná Tsjechovs reis de Transsiberië-spoorlijn werd aangelegd... De reis werd vanaf toen vele malen gemakkelijker.
Aanleg Trans-Siberische spoorlijn, met dwangarbeiders. Rond 1901.
Dit fenomeen noemt Tsjechov ook: gevangenen geketend aan een kruiwagen.
Ik heb in dit blog diverse foto's opgenomen van het Sachalin uit de strafkamp-tijd. De foto's zijn van Wiwkiwand. Daarmee kon ik me een goed beeld vormen van hoe het eruit zag op Sachalin.
Teruggehaalde ontsnapte delinquent, half kaalgeschoren. Herinner ik me niet uit Tsjechov.
Tegenwoordige tijd, brug over de Perm, Trans-Siberische Spoorlijn.
Slepen van een boomstam
Gevangenis Aleksandrovsk
Huidige economie:
De economie van Sachalin in deze tijd is grotendeels gebaseerd op export, vooral van aardolie, aardgas, kolen, hout en vis. Olie en gas maakten in 2000 57,5% uit van de industriële productie en voor 2006 werd dat geschat op 80%. Er is ook wat landbouw, maar het groeiseizoen is te kort (100 dagen) om een grote rol te spelen. De werkloosheid is slechts 2% (2002).
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie maakte Sachalin een olieboom mee. Er bevinden zich naar verwachting 2,2 km³ olie en 2.700 km³ gas in de bodem en daar wordt flink in geïnvesteerd door olie-multinationals.
Er zijn flink wat protesten uit de milieubeweging tegen de exploitatie daar van olie en gas.
SAKHALIN-2: ONE OF THE WORLD’S LARGEST INTEGRATED OIL AND GAS PROJECTS; foto en tekst van Shell-website.
Ten slotte vermeld ik dat de vertaling is van Anita Roeland.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten