Lang leve de Revolutie...? Bijeenkomst Wilhelmina--Senia, 28 januari 2020

Senia-bespreking van het boek Wilhelmina, van Gerard Aalders.

Onder en boven: ons onderwerp van gesprek

Met hier een deel van haar stamboom.

 

Alhoewel.... Er gaan geruchten dat haar vader Koning Willem III  haar vader niet was. Haar biologische vader zou de heer rechts op de foto zijn. Hij was de adjudant van de koning, Sebastiaan Mattheus Sigismund de Ranitz. Beide foto's zijn van rond 1900.

Wij Senia-leden zijn allemaal opgevoed in een tijd, dat de bevolking eerbied en respect werd bijgebracht voor het Koninklijk Huis. Twijfelen aan hun gezag en superioriteit deed je niet. 

Het lied dat Wim nog uit het hoofd kent, spreekt hiervan: Wilhelmina werd gezien als de moeder van het volk. Wim zong het als kind, bij de abdicatie van Wilhelmina in 1948:  

Loflied op Wilhelmina.

Van oost tot west, van noord tot zuid,

Zijt Gij de hoogvereerde!

Omdat Gij 50 jaren lang

ons moederlijk regeerde.

Zingt, kind'ren van dit groot gezin

Dankt juichend onze koningin

Onze ko - o - ning - in!!

Ikzelf ben groot geworden met roodwitblauwe rokjes van crepepapier, een roodwitblauw-versierde fiets en aan Hare Majesteit toegewijd zaklopen op Koninginnedag (toen wel Juliana): 

De eerbied voor Oranje zat er dus al vroeg in, eigenlijk bij iedereen - al liep ook weer niet iedereen met die gerimpelde crepepapieren stroken op zijn rokje, En jaarlijks (maandelijks?) wordt die eerbied er nog eens ingestampt met de musical Soldaat van Oranje... Een sprookje dat we allemaal nog heel graag geloven, en vooral: nog mooi vinden ook!

Een scene uit Soldaat van Oranje. Wilhelmina weer terug in het land. 

Onze reacties op het boek liepen wat uiteen: H. vond van auteur Aalders: 'Hij haat haar!' De andere H. zei: 'Hij kan nou ook niks goeds over Wilhelmina zeggen. Hij zou toch bij voorbeeld haar schoenen nog leuk kunnen vinden!'

Op de een of andere manier moest ik bij 'de schoenen van Wilhelmina' denken aan de schoenen van deze dame!

Nog weer een andere H. vond, dat Wilhelmina een product van haar opvoeding was, enigst kind... A. daarentegen vond 'het allemaal maar likken-likken', daar voelde ze niks voor. 

Geen likken-likken meer. 

Ton verbaasde zich erover, dat Senia geen vragen had over de financiën van het koninklijk huis. .En ik? Ik was van gematigd koningsgezind overgestapt naar republikeins, zozeer had het boek me beïnvloed. Of het nu tijd werd voor een revolutie, zoals ik in mijn vuur riep, weet ik nu, twee dagen later niet meer. 

Ik geloof wel, dat alle eerbied, opzien-naar, onderdanigheid, grootsheid, duurdoenerij als vanzelfsprekend privilege.... dat dat verleden tijd is, en ook verleden tijd moet zijn. Misschien was mijn gebetenheid op Wilhelmina ook wel deels een reactie op die overdreven aanbidding van weleer. 

Aalders zuigt trouwens niets uit de duim, en er zijn feiten bekend over Wilhelmina die niet door de beugel kunnen. Bij voorbeeld dat ze de politiek en politieke partijen af wilde schaffen na WO-II. Ook vond ik het verhaal van Henriëtte Boas, op pagina 204 van het boek van Aalders vermeld, pijnlijk: Boas vertelde hare Majesteit in Engeland dat het niet goed ging met de Joden. 'Dat heb ik u niet gevraagd,' zei Wilhelmina, stond op en ging ergens anders zitten. 

G. wist te vertellen dat er onlangs nog iemand in de publiciteit had gebracht, dat Wilhelmina te weinig voor de Joden had gedaan. wat onderstreept wat Aalders zegt.  

Nanda van der Zee is dezelfde opvatting toegedaan, zie haar boek Om erger te voorkomen. 

Boek 1997, Nanda van der Zee. .

Nanda van der Zee, historica, 1951-2014.

Sla de mof op zijn kop... Dat is een mooie uitspraak geweest van de gevluchte koningin. Ik kan me voorstellen dat de mensen in Nederland, die niks hadden, geen radio, geen tv., niks... blij waren met die paar uitzendingen van Radio Oranje, en zich door dergelijke woorden geïnspireerd voelden. Ze mag dan tekort geschoten zijn tegenover de Joden, of als vorstin, en in nog veel meer: zonder betekenis waren HM''s woorden ook weer niet.

De jaren van Bernards populariteit begonnen met Wilhelmina, in de Tweede Wereldoorlog, in Londen.

Bepaald irritant was de verhouding Wilhelmina-Bernhard, omdat zij hem vér naar voren duwde. Hem werd bij de bevrijding een heldenrol toebedeeld die hem helemaal niet toekwam. 

Bernhard met Lagonda; er gaat een roddel dat Bernhard hem bij de bevrijding onrechtmatig zou hebben verkregen. (Informatie uit Juliana, van Jolanda Withuis). 

Hiervan kennen we Wilhelmina dan ook nog: boven en onder

Die vos om haar hals...

 1929: Emma, Juliana, Hendrik, Wilhelmina

Wilhelmina-munt.

In december 2019 verscheen dit boek over Francois van 't Sant. Een man die niet erg werd vertrouwd, vanwege zijn rol voor de inlichtingendiensten. Het werd mij niet één-twee drie duidelijk of zijn rol nu werkelijk verdacht was of niet. 

Tot slot nog over het woord bigotte: het woord betekent kwezel, en nog enkele nuances: 1) Begijn 2) Begijntje 3) Devoot 4) Dibbe 5) Femel 6) Femelaar 7) Huilebalk 8) Kneut 9) Overdreven vrome vrouw 10) Overdreven vroom meisje 11) Overdreven vroom mens 12) Overdreven vroom persoon 13) Pilaarbijter 14) Schijnheilige 15) Schijnvrome 16) Suffer 17) Sufferd 18) Sukkel 19) Sul 20) Teut 21) Uilskuiken.

Zo kan ie wel weer. 

Hier ben ik het wel mee eens. 

Deze plaatjes onder en boven zijn alleen voor insiders. 

Dunkirk, BBC-serie, 2004.

Dvd-hoes

Door het boek In Europa van Geert Mak was ik geïnteresseerd geraakt in de film Dunkirk. Ik kon hem ook gemakkelijk huren.... dacht ik. 

Achteraf blijkt, dat ik niet de film Dunkirk, van Christopher Nolan uit 2017, te pakken had, maar de BBC-serie uit 2004. Dit is een docudrama, met 'echte' beelden en nagespeelde scenes. 

Hier Benedict Cumberbatch, als de moedige en eigenzinnige Jimmy Langley.

De film geeft de evacuatie van meer dan 300.000 Britse soldaten weer uit Duinkerken, aan het begin van de oorlog. Zij zaten vast in Duinkerken, de Duitsers hadden hen haast letterlijk in de tang, hun pantserdivisies rukten op rondom Duinkerken, de Engelsen konden alleen richting zee ontkomen.

Archieffoto uit 1940

Ik kon geen betere kaart vinden; in de film wordt een eenvoudiger kaart gegeven, en is goed te zien hoe het net zich rond de Engelsen sluit. NB: ook Fransen werden geëvacueerd, het is dus beter van Geallieerden te spreken. Maar het waren wel veel méér Engelsen dan Fransen. Het drama Boulogne sur Mer, zoals ik dat bij Mak las (p. 456), wordt niet genoemd in dit docudrama. Het is puur vanuit de Britse optiek geschreven. 

Het script voor de film is van Alex Holmes,  Neil McKay en Lisa Osborne. Alex Holmes was ook de regisseur. 

Het was een schokkende film om naar te kijken. Er moesten verschrikkelijke beslissingen genomen worden. Ontkomen via zee leverde allerlei problemen op: er waren geen schepen voorhanden, althans niet genoeg; de branding maakte het aan boord gaan lastig; er was een pier maar daar konden weer geen al te grote schepen aanleggen; er was gewoon te weinig plaats. Vooral dit laatste: dat deed de legerleiding besluiten, dat gewonde soldaten niet mee konden, een brancard nam meer plaats in dan een persoon die gewoon op zijn benen stond. 

Ook de discussie tussen Churchill en Halifax loog er niet om: Halifax wilde vredesbesprekingen voeren met de Duitsers, met Italië als tussenpersoon. Churchill weigerde dit. De geschiedenis heeft hem gelijk gegeven, maar het standpunt van Halifx was goed te begrijpen. 

Boven en onder: nagespeeld.  

Toen de film uitkwam (2004), werd hij druk bezocht in de bioscopen in Duinkerken. 

Boven en onder: historische beelden 

Zeker is - en dat laat de film heel mooi zien - dat zonder deze opmerkelijke geïmproviseerde evacuatie, die vrijwel elk Brits schip groter dan een roeiboot mobiliseerde, de Tweede Wereldoorlog misschien vijf jaar eerder was geweest met enorm verschillende en uniform rampzalige resultaten.

De hele evacuatie staat bekend als Operatie Dynamo.

Nagebouwde schuur bij La Plaine Au Bois, ter nagedachtenis van de gestorven soldaten. Wornhoudt massacre. 

Een van de weergegeven gebeurtenissen in de Duinkerken documentaire is de slachting bij Wormhoudt. De nazi's onder leiding van Wilhelm Mohnke vermoordden daar tachtig Franse en Engelse soldaten in een schuur. Verschrikkelijk! Mohnke is nooit vervolgd voor deze misdaad.

Het docudrama volgt de soldaat Alf Tombs, één van de overlevenden. Dank zij zijn getuigenis krijgen we zo een inkijk in bij voorbeeld de problemen van de bevoorrading, maar ook de onderlinge kameraadschap. (Een voorbeeld van de slechte bevoorrading: ze hadden geen handgranaten, alleen rookbommen! Soldaten hadden dagenlang niets te eten of te drinken.) 

Eenzelfde inkijk in de dagelijkse gang van zaken geeft de bemanning van een vissersschip, die vanuit Engeland komen helpen. Ze willen hun schip niet zomaar afstaan, en gaan zelf dan maar mee om te  helpen bij de evacuatie. Helaas vaart het schip bij terugkeer naar Engeland op een mijn. 

Er is ook een 'macroscopische' kijk op de gebeurtenissen. We volgen Bertram Ramsay, de architect van de evacuatie. Door zijn plan worden 338.226 Britse en geallieerde soldaten uiteindelijk gered, zij  vormden de basis voor de beslissende uitslag van de oorlog vijf jaar later. 

Admiraal Bertram Ramsay staat hier op de achterste rij, tweede van links. Met hem andere D-Day-planners. 

Simon Russell Beale speelt Churchill. 

De woorden van Churchill maken nog steeds indruk. Hij inspireerde zeker, gaf de mannen moed om hun leven in te zetten in de strijd tegen de nazi's. 

Trailer

Alex Holmes, 'multi award winning director.' 

Ik las trouwens, dat na Duinkerken ook andere havens centrum waren voor evacuatie van Geallieerden. Deze grootscheepse evacuatie staat bekend onder de naam Operatie Ariel. 

Havens die gebruikt werden gedurende tijdens de evacatie van Britse en geallieerde troepen, van 15 tot 25 juni, onder codenaam Operatie "Ariel"

Nog even noemen: het ging om de evacuatie van de British Expeditionary Force. 

De bedreiging uit de lucht kwam van de Junckers Ju 87, oftewel de Stuka's: Sturzkampfflugzeug (duikgevechtsvliegtuig). De Duitsers waren hiermee superieur in ht begin van de oorlog, de geallieerden waren hier totaal niet op voorbereid. Huilend geluid, bijnaam: 'de bazuinen van Jericho.'

Opening Night, John Cassavetes, 1977.

Onder en boven: filmposters. 

Eerlijk gezegd had ik geen idee waar ik met deze film aan begon; ik had nog een film op mijn recorder staan, die aan het einde van het Zomergast-interview kwam met Ivo van Hove. Ik vond nergens een titel. 

Ik heb ook niet terug kunnen vinden wat de beroemde regisseur Van Hove gezegd heeft over zijn keuze. Wel vond ik op internet, dat hij zelf dit gegeven verwerkt heeft in een toneelstuk met Toneelgroep Amsterdam. Dat was in 2006, met Elsie de Brauw in de hoofdrol. 

Maar goed: de film....

Gena Rowlands speelt de actrice Myrtle Gordon. Gena was getrouwd met John Cassavetes (de regisseur), die inmiddels is overleden. 

Aanvankelijk weet je niet goed wat je ervan moet denken. Je kijkt op een toneel, je kijkt achter de coulissen, en je kijkt in het dagelijks leven van de hoofdpersoon, Myrtle Gordon. Zij is een beroemd actrice, en in het begin van de film raakt die geconfronteerd met een fan die voor haar ogen wordt doodgereden. Soms lijken de scenes door elkaar te lopen. 

Myrtle raakt na het ongeval helemaal in de bonen. 

Nu is het al een wat wonderlijke figuur: de mensen om haar heen, de regisseur, de producer, de schrijfster van het stuk De Tweede Vrouw - zij allemaal 'moeten' - zo lijkt het wel, de actrice voortdurend bevestigen in hun liefde voor haar. Er wordt wat af gekust en liefdes verklaard. Dat dat 'raar' is bevestigt de regisseur wel, die inmiddels een andere partner heeft. Ze heeft liefde nodig, en die krijgt ze. 

Myrtle kan het ongeluk van het meisje Nancy niet vergeten, erger nog: ze verbeeldt zich haar te zien. Daarnaast speelt de problematiek van het stuk De Tweede Vrouw, ouder worden. Daar heeft Myrtle duidelijk problemen mee, maar dat wil of kan ze niet erkennen. Ze drinkt ontzettend veel, rookt, en verzet zich tegen haar rol van oudere vrouw.

Toneeldecor waarop gerepeteerd wordt. En ten slotte uitgevoerd. 

We zien - en dat is even schrikken - dat ze het meisje Nancy ziet, en doodslaat. In werkelijkheid slaat en gooit en mept ze in de lucht, maar dat weet zij niet. 

LAURA JOHNSON jaagt Myrtle schrik aan als Nancy. 

Voor de laatste voorstelling komt ze dan niet opdagen. De zaal vol publiek wordt onrustig, het duurt en het duurt maar. 

Ten slotte daagt ze op, maar oh jee ...... zo dronken als een tempelier. Met kunst en vliegwerk wordt ze overeind gehouden. En dan gebeurt het wonder: al improviserend speelt ze de sterren van de hemel, beter, mooier dan ooit. 

Gena Rowlands speelt fantastisch! En hier juist omdat Myrtle zo'n gecompliceerde, eigenaardige vrouw is.

Dit is haar apartement. 

Gena Rowlands als zichzelf, 1967.

John Cassvetes, 1957.

Hier de ster met een paar van haar tegenspelers. Je komt er niet precies achter wat voor rol die allemaal in haar leven hebben gespeeld. De regisseur links is Ben Gazzara.

Cassavetes maakte een beklemmend psychologisch portret van een actrice die moeite heeft om feit en fictie te scheiden. Ik geloof dat ik dit citaat van de VPRO-site heb geplukt.

Gena Rowlands kreeg de Zilveren Beer van het filmfestival van Berlijn. Ben Gazzara is te zien in de rol van aalgladde regisseur. Opening Night is de favoriete Cassavetes-film van Pedro Almodóvar. De film werd nooit in Nederland uitgebracht.

Nog een toneelscene.

Dat was leuk: opeens dook inspecteur Colombo op. (De acteur Peter Falk.) 

Trailer, iets langer dan anders: 4.44 minuten. 

John Cassavetes geldt als een onafhankelijk filmmaker. Hij was ook acteur in diverse films. 

De film Opening Night is nooit in Nederland uitgebracht. 

Voor een goede recensie: zie Cinemagazine.