Voorbij, voorbij, Clairy Polak, 2019.

 Boekomslag.

Ik zag Clairy Polak bij Pauw vertellen over haar eerste roman, die feitelijk autobiografisch is, maar verpakt als roman. Zij heet in het boek Judith, hij Leo - in werkelijkheid Nico Commijs. 

Schrijfster en journalist Clairy Polak.

Ik was nieuwsgierig naar dit boek, nieuwsgierig naar haar schrijfkunst, maar natuurlijk ook naar het lot dat haar en haar (inmiddels overleden) man trof. Hij werd dement, wat zij stukje bij beetje merkte, eerder dan hijzelf. Dat kan iedereen, ook mij overkomen. en hoe gaat dat dan?

Clairy Polak heeft dat in een mooi boek verwerkt. Het roept mededogen op met haar, de verzorgster. Ze vereenzaamt uiteraard, omdat haar soulmate weg is. Ze laat je meevoelen wat het is, om iemand om de tuin te leiden, omdat het thuis niet meer gaat, en hij naar een verpleeghuis moet. Ze onderneemt pogingen om hem in het begin zo veel mogelijk te laten doen, dus schrijft hij nog herinneringen op aan vroeger. Het zijn leuke afwisselingen in haar verhaal. 

Maar het wordt onvermijdelijk dat hij van huis weggaat, ze kan het niet meer met hem aan.

De jaren dat hij in het verpleegtehuis verblijft, zijn voor haar een instandhouding van de zinloosheid, die ze toch zo doet, middels haar regelmatige bezoekjes aan Leo, omdat het haar leven structuur geeft. Bovendien zegt ze dat ze nog steeds van hem houdt. De lezer geeft ze in deze fase van het boek meer informatie over de ziekte van Alzheimer, en ze refereert aan Adelheid Roosen en Hugo Borst die de televisieserie In de Leeuwenhpek maakten over Alzheimer-patiënten.

Bekend plaatje van Roosen en Borst met Alzheimerpatiënt, serie In de Leeuwenhoek.

De laatste hoofdstukken wijdt ze aan een korte vakantie in Zwitserland, een terugkeer naar de plek waar ze van oudsher al naar toeging. Het is een poging los te komen van Leo, en een eigen leven op te bouwen. 

De titel van het boek is naar een bekende dichtregel van J.C. Bloem, die ook op zijn graf gegraveerd staat:  

Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij.... 

Dit is de dichter J.C. Bloem.

Ik kon niet nalaten uit te zoeken wie 'de echte Leo' precies was: hier zien we hem, met zijn vrouw. Nico Commijs heet hij.  Bij een Winter Kerstcircus. 

Ik kon al evenmin nalaten even te googelen op de naam Nico Commij, en  vond twee artikelen in Trouw: WINDHANDEL VAN ZES MILJOEN en PRETPARK VOL LUCHTKASTELEN. Het schokte me te lezen, dat Nico Commijs in die artikelen wordt afgeschilderd als een oplichter. Hij deed in beleggingen, en de zaken werden niet grondig onderzocht door de politie vanwege hun ingewikkeldheid. Het boek van Polak gaat natuurlijk over háár ervaringen met Alzheimer, maar ik kon niet om deze feiten heen. Temeer omdat zij wel in haar boek noemt dat hij diverse malen failliet is gegaan, en zij daarmee ook een paar keer het schip in is gegaan. Het heeft haar onder andere haar erfenis gekost. Niet mis!

Ik citeer een stukje uit Trouw:

"Het verslag van curator Meijers geeft een dramatisch beeld van een groep goedgelovige beleggers die zich verbonden aan de zoveelste louche zaak die vooral Nico Commijs opzette. Het is verwonderlijk dat hij zo lang in de financiële sector werkzaam kon zijn. In 1999 kwam hij nog met de schrik vrij. Met vier anderen, waaronder zijn broer, werd hij toen vervolgd voor oplichting van beleggers via het bedrijf Commijs & Partners. De schade was toen 6 miljoen gulden. Hij werd daarvoor veroordeeld zonder strafoplegging. De rechter vond dat de redelijke termijn van berechting was overschreden en hield het daarom bij een veroordeling."

Van de site Welingelichte kringen haal ik dit citaat, dat weergeeft hoe Clairy Polak erover schrijft: 

"Drie keer failliet
Voordat hij ziek werd ging haar man twee keer failliet met een investeringsbedrijfje, waarbij hij veel van zijn klanten dupeerde. Het gebeurde nog een derde keer toen hij al alzheimer had. “Ik heb het een van zijn minder aantrekkelijke kanten gevonden. Tegelijkertijd kon hij heel goed met tegenslag omgaan. Dat vond ik ook weer leuk aan hem. Hij wilde graag een shortcut to wealth maken, maar het maakte hem ook niet uit om een stapje terug te moeten doen. Het was bij hem angst voor de armoe die er vroeger bij hem thuis was. Daar ben ik pas tijdens het schrijven van het boek achtergekomen, toen ik zijn verhalen las. Hij wilde nooit meer die ­armoede. Terwijl ik een goede baan had, ik verdiende goed, dus dat hadden we ook niet. Maar hij wilde toch zijn steentje bijdragen, denk ik. Pas nu, achteraf, besef ik hoe belangrijk dat voor hem was.”

Hoe ernstig en invoelbaar zwaar het verhaal van de aftakeling van Leo ook is, als boek vond ik het niet echt goed. Al wordt het bij hoog en bij laag de hemel in geprezen. Ik vond de volgende mening bij de reviews van Bol.com, die mijn eigen mening goed weergeeft: 

"Treurig om je man zo mee te maken. Afschuwelijk, lijkt me dat. Ik kan de schrijfster alleen maar sterkte wensen. Helaas vind ik deze persoonlijke geschiedenis niet goed opgeschreven. Saai en voorspelbaar taalgebruik. Ook vind ik het oppervlakkig en algemeen, weinig diepgang. Meer een verslag dan een roman.
Ik moest mezelf dwingen het uit te lezen.
Jammer dat de bestsellerslijsten voornamelijk door bekende Nederlanders worden aangevoerd. Geld schijnt het enige criterium te zijn voor uitgevers."

De andere roman over dementie: Hersenschimmen, van Bernlef, 1984. 

Bernlef schreef een prachtig literair werk, dat van Clairy Polak is journalistiek geschreven. Dat betekent geenszins dat het niet de moeite waard is, ik denk dat veel mensen er steun in kunnen vinden voor hun eigen, soortgelijke lot. 

Voor mij persoonlijk telt het echter wel dat het géén meerwaarde heeft als literair werk.