Een klein leven, Hanya Yanagihara, 2015.

Omslag

 

Oorspronkelijke uitgave

Ik was op een aantal manieren in aanraking gebracht met dit boek; ik ben niet zo snel geneigd een boek te lezen dat door iedereen als een meesterwerk wordt gekarakteriseerd. Maar iets in alle lof die aan het boek werd toegezwaaid, heeft mij toch overgehaald.

Ik ben zeker niet teleurgesteld, niet in de spanning, niet in de opbouw, en vooral niet in de psychologische verklaring die de schrijfster geeft van het gedrag van de hoofdpersoon. Toch geef ik verderop ook wel wat kanttekeningen.

Afbeelding van Victo Ngai bij de recensie voor The Boston Globe

Eerst maar eens kijken naar de inhoud:
Hoofdpersoon is Jude St.Francis, die wij in het begin van het boek leren kennen als één uit een vriendengroep van vier. De anderen zijn JB, Malcolm en Willem. Zij zitten met zijn vieren op de universiteit, en we volgen hun leven totdat de groep niet meer bestaat.

In Amerika heb je zelfs tasjes met de namen van de vier vrienden.

Een Raffi Anderian Illustration, uit DIT BLAD.

Als student zijn ze alle vier arm en hongerig; maar in de loop van hun leven doen ze het goed en komen tot welstand: JB als beeldend kunstenaar, Malcolm wordt een groot architect, Willem een geliefd filmacteur, en Jude een beroemd/berucht advocaat.
Maar Jude heeft ook een geheim, en dat geheim wordt in de loop van het boek geleidelijkaan onthuld. Één van de recensenten noemde het boek een striptease, vanwege deze uitstekend getimede onthullingen.
Jude heeft een verleden van misbruik en gedwongen prostitutie. Hij is daar weliswaar succesvol uit vandaan gekomen, maar het verleden blijft zijn hele leven zijn tol eisen. Het begint er in het boek mee dat hij afschuwelijke aanvallen van pijn heeft, waarvan we niet weten wat die precies zijn. Het lijkt op epilepsie, maar is het dat ook? Dan komen we erachter dat hij afschuwelijke wonden aan zijn benen heeft, hij loopt ook mank. Hij heeft een dokter, Andy, die hij met heel veel moeite heeft toegelaten tot de wekelijkse verzorging van zijn wonden. Alleen aan hem durft hij zich naakt te vertonen. Andy is zijn enige vertrouwensman,
Jude vertrouwt zijn vrienden helemaal niets toe van zijn achtergrond. Ze weten niets van hem, terwijl ze natuurlijk geconfronteerd worden met die raadselachtige medische dingen.

Dit beeld roept wellicht de oorsprong van zijn pijn op.

Tijdens zijn opleiding raakt Jude bevriend met een groot jurist, Harold, en diens vrouw Julia. Die hebben ooit een zoontje verloren, Jakob. In Jude zien zij een nieuwe zoon, al is hij dan al dertig. Zij adopteren hem. Jude kan niet geloven dat zij dit echt menen, maar moet het wel aannemen. Voor een tijdje gaat het wat beter met hem. Harold en Julia zijn fantastisch als adoptief-ouders.
Van alle vrienden is Willem Jude het meest nabij. Toch houdt Jude ook hier de afstand die hij nodig heeft. Willem weet bijvoorbeeld niet dat Jude zichzelf beschadigt; hij snijdt zichzelf. Een deel van het raadsel van de wonden is opgelost, als we dit weten.
Zo schuchter als Jude is tegenover zijn vrienden, zo vol overtuiging dat hij hun vriendschap of liefde niet verdient, zo keihard is hij als advocaat, in zijn werkzame leven. Hij lijkt gevoelloos, koud.
De onthullingen gaan intussen ook verder: we lezen, dat Jude door zijn moeder meteen na de bevalling op een vuilnisbelt is gegooid. Hij groeide op in een tehuis, waar hij door diverse ouderen misbruikt werd.

Op een dergelijke slaapzaal was Jude niet veilig voor pedofielen.

Het ultieme misbruik daar gebeurde door broeder Luke, met wie Jude ontsnapt. Luke belooft hem samen met hem in een huisje op het land te gaan wonen. Maar daartoe moet er eerst geld komen, en zodoende wordt Jude geprostitueerd.
Als er na jaren politie op hen afkomt, pleegt de broeder zelfmoord. Jude weet dan al lang dat er geen enkele van de beloftes van de broeder (die overigens een andere naam blijkt te hebben) is
uitgekomen.

Zelfbeschadiging. 

Om te overleven gaat hij zich nu zelf prostitueren bij vrachtwagenchauffeurs. Zo valt hij in handen van dokter Traylor, een psychopathische psychiater. Deze man laat hem eerst herstellen van een geslachtsziekte, maar daarna verzwakt hij hem, en misbruikt hem erger dan wie ook. Hij wordt geslagen met een riem, en uiteindelijk rijdt deze griezel met een auto over Judes benen. Het raadsel van zijn benen is nu opgelost.

Jude laat nooit iets van zijn armen zien.

Jude krijgt een vriend in Caleb, die een sadist blijkt, en Jude met rolstoel en al van de trap afgooit.
Jude doet een zelfmoordpoging.
Willem, die een echte rokkenjager was, wordt intussen verliefd op Jude, en ze gaan samenwonen. Maar Jude is niet in staat tot intimiteit. Willem onthoudt zich een tijdlang van seks met Jude, maar als Jude liegt dat hij het wel kan opbrengen, gaan ze toch samen naar bed.

Ook hij beschadigde zichzelf omdat hij leed.

Natuurlijk gaat ook dat mis, zoals alles met Jude mis gaat. De zelfbeschadigingen nemen toe.
Jude weigert elke psychische hulp.
Dan lijken de dingen eindelijk toch beter te gaan worden: er is eindelijk het vertrouwen tussen Willem en Jude, dat nodig is om Jude aan zijn partner zijn levensverhaal te doen. Willem haalt de sex dan wel zoals vanouds bij sex-vriendinnen, maar dat is met instemming van Jude. Zonder seks is hun relatie uitstekend.
Maar dan verongelukt Willem, samen met Malcolm en diens vrouw.
Drie jaar houdt Jude het nog uit zonder Willem, dan maakt hij toch een eind aan zijn leven.

Kanttekeningen bij dit boek.
Er is wel heel veel ellende in dit boek. Dat niet alleen: je snapt niet, dat iemand met zo'n ernstig verleden überhaupt vrienden kan krijgen,  die hem stuk voor stuk liefhebben als de allerliefste en grootste vriend die ze kennen. Meestal zit aan dit soort beschadigde mensen wel een dermate steekje los, dat ze echt niet in staat zijn erg sociaal om te gaan met hun medemens.
Werkelijk alles gaat mis: als kind wordt hij door wel vier of vijf volwassenen misbruikt, hij wordt als prostitué uitgebuit, gaat zichzelf ook prostitueren, en wordt ten slotte levend overreden door een idioot. Hij krijgt een verkeerde vriend die hem afschuwelijk mishandelt, en een begripvolle partner overlijdt te vroeg. Verlossing of bevrijding wordt bij herhaling afgewezen
Een recensent schreef, dat het eigenlijk thema van dit boek pijn is. Elke pijn wordt uitvoerig beschreven, je wordt er naar van, het hield mij zelfs een keer uit de slaap.
Een van de recensenten schreef, dat pijn de plaats inneemt van seks. Veelzeggend is in dit geval de omslagfoto:

Een van de foto's met het thema 'orgastic men', uit het Hujar archive. 

Ik dacht eerst, dat dit een man was wiens gezicht vertrok van de pijn - maar dat is het niet: zie de titel van de serie waar deze foto bij hoort. Ook de schrijfster zelf is dat opgevallen. Jude houdt zichzelf staande met het zichzelf toebrengen van snijwonden. En als dat niet lukt, dan smijt hij zichzelf tegen een muur. Zelfs verbrandt hij opzettelijk zijn arm. Heel extreem. Alles maar om innerlijke spanningen op te lossen - zoals die ontstaan door het hebben van seks; of zich daartoe verplicht voelen. Seks  is hem door zijn verleden zo tegen gaan staan, dat hij daar niet meer toe in staat is.  

Het boek heeft enorm veel succes, en is voor een aantal prijzen genomineerd. 

De titel: Een klein leven, slaat op het beperkte karakter van hoe Jude leeft. Er ontbreekt een groot deel van wat bij gewone mensen wel aanwezig is. Niet alleen vermijdt Jude elke vorm van lichamelijk contact, of zich blootstellen aan de blikken van een ander, hij wil ook absoluut niets kwijt over zijn verleden. Het kost hem de grootste moeite iets te vertellen, liegt er zelfs over. Als hij ten slotte zich openbaart aan Willem, is dat pas na grote druk die op hem wordt uitgeoefend.. 

Wat ik mooi aan het boek vond, was dat de schrijfster voor mij aannemelijk maakt, dat Jude echt niet kan geloven dat mensen hem aardig vinden, mogen, of zelfs van hem kunnen houden. Hij verontschuldigt zich altijd over van alles, en is ervan overtuigd dat hij slecht en lelijk is en al het kwaad dat hem is overkomen verdiend heeft. 

Jammer dat hij geen therapie wil, maar dat komt natuurlijk voor. En draagt bij aan zijn ondergang.

Daniel Mendelsohn van de New Yorker geeft serieuze kritiek op dit boek. Zie HIER. 

De Groene typeert het boek als slachtofferporno, een aardige benaming.

Er blijkt nog een boek met dezelfde titel te zijn, van de door mij zeer gewaardeerde Vasili Grossman.

Maar dat is een heel ander verhaal.

Dit is de schrijfster, Hanya Yanagihara. Zij won die Man Booker Prize overigens niet. Yanagihara heeft een Haïtiaanse vader en een moeder die geboren is in Seoul. Hanya groeide op in verschillende plaatsen in Amerika, o.a. in Texas.

De foto's die hier volgen zijn allemaal uit het archief van Peter Hujar, Hujar was een fotograaf die leefde van 1934-1987. Van hem is de omslagfoto. Ik wilde gewoon nog wat ander werk laten zien van hem.

Interview met Yanagihara, die vertelt o.m. dat ze wilde schrijven over iemand die niet beter kon worden. Ook wilde ze iets doen met de onthullingen over misbruik in de katholieke kerk. 

(Overigens noemt ze haar boek zelf elders 'over the top'. )

Het debuut van Yanagihara was The people in the trees, van 2013. Ook over pedofiele homofilie. 

Ondanks de kritiek blijf ik vinden, dat Een klein leven een mooi, spannend boek is. De schrijfster heeft echt wel wat te zeggen, al had het wat minder heftig gemogen. 

Boven en onder: debuutroman van Yanagihara, Engels, en de Nederlandse vertaling.

Geschilderd portret Yanagihara