Verzet en overgave, Dietrich Bonhoeffer, 1951 (2003),

Boek

Ik heb dit boek van de bieb gehaald, omdat Bonhoeffer een van de inspiratiebronnen is geweest voor Christian Wiman, in My bright Abyss.

Ik kon er niet toe komen dit boek van kaft tot kaft te lezen. Het zijn brieven die Bonhoeffer van 1943 tot aan zijn dood in 1945 (opgehangen, drie weken voor de Bevrijding) schreef vanuit de gevangenis, aan zijn ouders, zijn verloofde en aan zijn vriend Eberhard Bethge. De brieven zijn aangevuld met teksten van Bonhoeffer uit zijn Verzameld Werk.

De titel Verzet en Overgave geeft weer, dat Bonhoeffer zijn leven in gevangenschap ziet als een zoeken naar evenwicht tussen die twee polen: het verzet tegen het nazisme, tegenover de overgave aan de situatie die hij niet veranderen kan. 

Bonhoeffer leefde van 1906 tot 1945. Hij was een Lutheraans pastor, kerkgeleerde en anti-nazist. Hij studeerde in Berlijn en in New York.

Opvallend bij mijn Google-zoektocht was, dat er geen Duitstalige website van Bonhoeffer is. Veel is in het Engels of anders in het Nederlands. 

Bonhoeffer verklaarde zich aanhanger van de Bekennende Kirche, de Belijdende Kerk. Aartsbisschop Theodor Heckel verklaarde Bonhoeffer in 1936 tot staatsvijand, omdat deze bisschop een hekel aan die kerk had.

Bonhoeffer hielp Joden ontkomen naar Zwitserland, en nam deel aan de samenzwering tegen Hitler. Toen hij in gevangenschap zat, nam Von Stauffenberg de leiding over. Beiden zijn martelaren van het Hitler-regime.

Om zijn samenzwering en tegenwerking werd hij gevangen genomen en uiteindelijk in 1945 geëxecuteerd. 

Gedenksteen in Berlijn.

Ik vind het eerste stuk van dit beroemde citaat ook erg mooi; je vindt het wat minder vaak terug.

Monument Woeste Hoeve

Ik heb wat citaten en gedenktekens van Bonhoeffer hier verzameld.

Verder is er één stuk tekst dat me bijzonder trof in dit boek; het is niet in een brief, maar denkelijk gehaald uit zijn Verzameld Werk, en het gaat over Het Gevoel voor Kwaliteit. Ik citeer:

 

Als wij niet de moed hebben te vechten voor het herstel van een gezond gevoel voor afstand tussen de mensen, gaan we ten onder in een anarchie van menselijke waarden. Brutaliteit, die in wezen een minachting is van de afstand tussen mensen, is kenmerkend voor het gepeupel. En even beslist is innerlijke onzekerheid, bedelen en flemen om de gunst van de brutale en zich aanpassen aan het gepeupel de weg om zelf te verpauperen. Zodra je niet meer weet, wat je aan jezelf en aan anderen verschuldigd bent, zodra het gevoel voor menselijke waarde en het vermogen afstand te bewaren verdwijnt, staat de chaos voor de deur.

 

Er is ook een film over Bonhoeffer, uit het jaar 2000.

Filmhoes

Er bestaat een Bonhoeffer College in Castricum, en een WEBSITE, waarop ook een documentaire over hem te zien is.



En hier ten slotte een indrukwekkend stukje film: Hitler propageert zichzelf en zijn enge ideologie. Het volk gaat helemaal mee in de aanbidding van deze engerd; in dat massale geweld spreekt Bonhoeffer voor de radio dwars tegen die openbare mening in.. Maar al na een paar zinnen wordt de radio-uitzending afgebroken.