Succes, Lion Feuchtwanger, 2012 (eerste uitgave Erfolg, 1930)

Boek

Dit was een historisch boek naar mijn hart. Het geeft heel veel bijzonderheden geeft over Beieren en de stad München over de periode van 1920 tot 1923. Feuchtwanger gebruikt reëel bestaand hebbende personen in een sleutelroman. Voor wie wil weten wie wie is, kan kijken onder deze link: SLEUTEL.Voor mij waren bekenden: Adolf Hitler - in de roman Rupert Kutzner, met zijn partij van De Ware Duitsers; Berthold Brecht - in de roman Kasper Pröckl; Ludendorff - in de roman generaal Vesemann. Voor anderen gebruikte Feuchtwanger soms verschillende mensen voor één personage, bijvoorbeeld voor de joodse advocaat Geyer.

Dit waren de politieke problemen

 

Dit de economische

De kern van het verhaal is de geschiedenis van de kunsthistoricus Martin Kruger. Deze wordt in het begin van het boek gevangen genomen, zogenaamd wegens meineed - hij zou met iemand naar bed zijn gegaan, en ontkent dat. Men noemt het meineed, maar Krüger wordt zelf valselijk beschuldigd. De werkelijke reden is dat hij in zijn museum een schilderij tentoon heeft gesteld, een naakt, waar de keurig katholieke Beieren zich kapot aan ergeren.

De roman verhaalt hoe het Krüger vergaat, maar is veel meer: hij geeft een heel bont beeld van leven en mensen, politiek en cultuur van die dagen. Het leuke is, dat je met Feuchtwanger in de hoofden van de mensen kunt kijken, waar al hun verdorvenheden open en bloot voor ons te kijk liggen. Heel wat anders dan wat zij graag van zichzelf laten zien aan de buitenkant. Want de Beieren staan zichzelf voor op hun gemoedelijkheid.

De politieke spanningen en ellende van die dagen komt ook goed tot uiting, de moorden die de Ware Duitsers plegen, en er ongestraft mee wegkomen. Het verhaal van de gevangenisstraf en de dood van Krüger speelde in de werkelijkheid ook, met een mij onbekend persoon. Wel weet ik daarvan, dat er daarna een enorme beroering kwam, protesten van intellectuelen als Albert Einstein en Thomas Mann, discussies in het parlement (die niets opleverden).

Zo is het boek historisch en niet-historisch tegelijk: wat mij betreft had hij het hele leven van die tijd niet beeldender kunnen laten zien.

 

Ook het dagelijks leven komt aan bod: de baron Von Reindl, directeur van een grote autofabriek. Hij vertegenwoordigt de werkelijke macht, maar altijd ongezien, op de achtergrond. Degenen die de macht  uitoefenen-  Klenk, Flaucher -  doen altijd wat hij wil, als marionetten.

Het is niet moeilijk in Von Reindls rijkdom en fabrieken de machtige BMW-industrie (Bayerische Motor Werke) te herkennen.

BMW anno nu; en automobiel BMW van rond 1930

Experience-center BMW: past mooi in het plaatje van Feuchtwanger: de heer Pfaundler die overal een happening van maakt. 

 

Een andere rijkaard (maar minder machtig) is de heer Hessreiter. Hij komt niet voor in De sleutel, maar hij is directeur van een aardewerkfabriek. Hij produceert serviesgoed met bloemetjes van gentiaan en edelweiss, knotsgrote kabouters en paddestoelen voor in de tuin, stierenvechtersbeeldjes en andere parafernalia die voor kunst moeten doorgaan, en zeer geliefd zijn in het Beieren van die tijd.

München eind 19e eeuw.

 

 

 

Ik heb niet terug kunnen vinden welke aardewerkfabriek model heeft gestaan. En ik heb (gelukkig) ook niks van dergelijke dingen. ;-)

Een zeer grote brouwerij is ook onderdeel van de economie.

Zou zomaar een personage uit het boek kunnen zijn...



Bierhal van binnen, oktoberfeest. Ik ga maar even door met opsommen van de plaatselijke bijzonderheden. Ook hier herken ik weer de hand van de heer Pfaundler, die zo dol was op revues en in het kielzog daarvan, allerlei andere activiteiten.

Bierhallen van buiten.

Beierse bierpul.

Beierse lekkernij: ramenas in dunne plakjes snijden, met zout erop, Voor bij het bier. Wordt een paar keer met smaak beschreven.

En dit: de Weisswurst mit Salzbrezel

Hoeveel liter? Zeker is, dat toen er crisis was in München, mensen de grootste pullen niet meer konden betalen. Zij gingen voor de driekwartliter, en dat werd een soort scheldnaam.

 

Broekjes.

Ook al populair: de stampdans

En bij deze beelden hoort natuurlijk ook het schitterende Alpen-landschap:

Alpen

De Ammersee; hier in de winter. Het meer ligt ten z.w. van München

De rivier de Isar (altijd groen, zegt Feuchtwanger), die door München stroomt. Johana Krain gaat hier wel eens zwemmen.

Het oord Garmisch Partenkirchen; lust- en vakantieoord voor de rijken.

1930, Passiespel..

Ook dichtbij München ligt Oberammergau, waar eens in de tien jaar de Passiespelen worden opgevoerd. Die komen ook in dit boek voor, het plaatsje heet hier Oberfernbach.

Nog een plaatje van de Passiespelen; deze zijn van 2010. Elke 10 jaar opgevoerd, om God te vragen het volk te vrijwaren voor de pest. Dat is gelukt, er is nog nooit een pestepidemie uitgebroken!

Geografische ligging van Beieren. Er wordt wel gezegd van dit boek, dat Beieren de enige echte hoofdpersoon is. Van alle mensen die erin voorkomen kan er niet één de echte hoofdrol opeisen.

Huidige bekende sportclub. In die dagen ging sport steeds meer een rol spelen, vooral atletiek. In het kader van de Übermensch, die goed gezond moest zijn en hard moest kunnen hollen.

Ik heb dit plaatje erbij geplakt met een bijzondere reden. Af en toe maakt Feuchtwanger een uitstapje, bijvoorbeeld een keer naar Berlijn, waarvan hij beschrijft hoeveel buizen e.d. er onder de grond liggen. Als bron gebruikte de schrijver diverse kranten, hij kan dit heel goed uit een artikel gehaald hebben. 

Zo beschrijft hij ook een keer een bloedig stierengevecht. Heel gruwelijk, trouwens. Maar ooit gebeurde er daarbij iets opmerkelijks: de stier liet zich door geen rode lap of spietse speer meer opjutten, hij ging aan de kant staan plassen. Wachtte alleen nog meer gelaten zijn dood af.

Later vergelijkt Feuchtwanger deze stier met Flaucher, een politicus die alle klappen opvangt voor de nazi's en voor Ludendorff.

De stier op mijn plaatje is het tegendeel van lijdzaam: hij springt het publiek in!

 

Overigens moet ik nog vermelden, dat de afloop van de roman heel anders is dan de werkelijkheid was: bij Feuchtwanger werden de Ware Duitsers nog verdrongen. Was het maar waar geweest!

Feuchtwanger zelf is trouwens moeten vluchten toen zijn boek uitkwam: als Jood was hij niet veilig meer, en zijn boek werd als een duidelijke aanval gevoeld. Hij vluchtte naar Frankrijk, waar hij in een interneringskamp terecht kwam.

Later ging hij naar Amerika, hij is nooit naar Duitsland teruggekeerd.

Lion Feuchtwanger

Achter prikkeldraad, in Frankrijk in het interneringskamp.

Ik zag, dat in het Münchener Literaturhaus zeer onlangs een tentoonstelling is gehouden met als thema Erfolg, de Duitsel titel van het boek. Hier een paar plaatjes van:

 

Links de schrijver Tüverlin; rechts Feuchtwanger

Kasper Pröckl, de communist.

 

TENTOONSTELLING ERFOLG, MÜNCHEN: achter de voorgaande link zijn meer plaatjes te vinden van de tentoonstelling. Het is bijvoorbeeld leuk op de kaart van München te zien in welke straten het verhaal van Erfolg zich afspeelt.

 

In Nederland werd Erfolg vertaald door Anthonie Donker. Succes kreeg trouwens van de gezaghebbende schrijvers Ter Braak en Du Perron geen goede pers mee. Dat is haast ongelooflijk om te lezen! Maar zij gaven dan ook niets om de inhoud, terwijl die juist zo rijk is.

Alleen Victor van Vriesland zag die kwaliteit van het boek in.

Victor van Vriesland vertaalde een ander bekend werk van Fechtwanger: Jud Süss. Ik heb het direct antiquarisch aangeschaft, omdat ik las dat het ging over RATHENAU! Ik ben daar natuurlijk zeer benieuwd naar.

 

Ik heb lang niet alles aspecten genoemd van dit boek, daarvoor is het te veel. De titel Succes komt meerdere malen als thema voor: welke mensen hebben succes in het leven, welke niet. Wat is de waarde van succes; wat is het eigenlijk? Op welke plaats in de rangorde van kwaliteiten van het leven staat het?

 

Ik geef hier nog een RECENSIE .

En dan nog dit:

 

Feuchtwanger schreef nog veel meer boeken. Dit boek is ten slotte onderdeel van een trilogie geworden. Maar hij schreef ook een boek over Goya! Dat is heel leuk, want Martin Krüger schreef in gevangenschap ook een boek over de Spaanse schilderkunst en over Goya. 

Goya, monnik spreekt met een oude vrouw.

Op YouTube zijn video's te vinden over Feuchtwanger; hier deel I ervan.

Grafsteen Feuchtwanger, ik denk in Los Angelos

Stukje film van YouTube: Erfolg vormt, samen met Geschwister Oppermann en Exil een trilogie. Ze zijn ook alle drie verfilmd, respectievelijk in 1990, 1981 en 1981.

Gustav Ritter von Kahr, in de roman: Franz Flaucher. Kwam op gruwelijke wijze om het leven door de nazi's.