Poster
Het is nog maar kort geleden dat I am not your negro in de bioscoop draaide, ik was dus blij verrast dat ik hem nu al op de televisie kon zien; destijds was een bioscoopbezoek er niet van gekomen.
Bij de aanvang van de film wist ik eigenlijk niet zo goed waarnaar ik zat te kijken. Natuurlijk, ik zag James Baldwin, ik hoorde hem praten over zijn vertrek uit Parijs, en zijn uitvoering geven aan een plan om over rassendiscriminatie te praten. Ik hoorde hem ook praten over de dood van Malcolm X, Martin Luther King en Medgar Evers, maar toch kon ik het geheel niet goed plaatsen.
Dat kwam pas nu ik mijn blog ging schrijven. De film I am not your negro is een uitwerking door de regisseur Raoul Peck (van Haïtiaanse afkomst) over een onvoltooid manuscript van James Baldwin, getiteld Remember this house.
Medgar Evers. 1925-1963
Ik wist zelfs niet precies wanneer Baldwin geleefd had, en of hij wellicht nog in leven was. Wel had ik ooit een titel van hem in mijn boekenkast staan, maar dat is al lang geleden, en ik ben nooit aan het lezen ervan toegekomen.
Welnu: James Baldwin leefde van 1924 tot 1987. De beelden waren dus allemaal al oud. Zijn vader was dominee en voormalig slaaf. Hij publiceerde meerdere boeken, de bekendste is Go tell it on the mountain.
1953, bestseller van Baldwin; semi-autobiografisch.
Tegelijk kwam de film zo ongelooflijk actueel over. De moorden op zwarten in Amerika door politie-agenten... En het kwam ook, omdat uitspraken van toen nog steeds actueel zijn; of een bijzondere betekenis hebben gekregen. Bijvoorbeeld de voorspelling dat het misschien nog wel veertig jaar zou duren voor we een zwarte president in Amerika zouden hebben. Op dat moment in de vertelling zagen we een net ge-inaugureerde president Obama met zijn Michelle wandelen en zwaaien.
De stem van James Baldwin werd vertolkt door de acteur Samuel Jackson (geboren 1948). Een rustige stem, ik had zelfs niet in de gaten dat het Baldwin niet was.
Samuel Jackson, verteller.
Baldwin maakte mee, dat drie van zijn zwarte vrienden vermoord werden, vrij kort na elkaar: de drie die ik al noemde.
Natuurlijk was het memorabel wat hij daarover vertelde, voor mij in het bijzonder over Malcolm X en Medgar Evers, omdat ik die mannen niet kende. Het blijft uiteraard afschuwelijk te horen dat een mens op grond van zijn ras vermoord wordt. En juist van die goede strijders voor recht en rechtvaardigheid!
Mede door de enorme impact van die moorden, vond ik het meest indrukwekkend Baldwins visie op de rassendiscriminatie. Vierhonderd jaar zijn we al in Amerika, als zwarten, betoogde hij, en moet je zien welke plaats we nog altijd innemen. Hij liet zien, hoe zwarten in film en literatuur altijd werden afgebeeld. Wat sullige, onderdanige types, of types die volkomen ongevaarlijk waren, blij dat ze in een hoekje van de samenleving het rechtje toegestopt kregen om te leven en te wonen.
Schrijnend was het naast elkaar plaatsen van een suikerzoete Doris Day, en opgehangen zwarte vrouwen... Van Culled Culture.
Martin Luther King 1929-1969
Baldwin betoogde ook, dat de discriminatie van de witten voortkwam uit hun eigen angst; dat ze iets bestreden in de zwarten, dat niet in die zwarten zelf zat, maar in hun eigen hoofd. Hij kwam bij mij heel overtuigend, en heel sterk over. Ik ging ook nadenken over mijzelf, en de samenleving waarin ik thuishoor. Het deed pijn te ontdekken dat ik zelf (én de maatschappij waarin ik leef) beslist niet vrij zijn van vooroordelen. Ik ben ook al te lang gewend dat 'de macht' bij invloedrijke witte mensen ligt.
Ik merkte ook, hoe veel indruk het op mij maakte, dat Baldwin diep over de dingen had nagedacht. Dieper dan ik zelf heb gedaan over dit onderwerp. En tot welke consequenties dat leidde, en nog altijd leidt. Baldwin zag wat dit betreft de toekomst van Amerika donker in.
Malcolm X, 1925-1965
Raoul Peck citeert Baldwin met schitterende fragmenten, niet alleen uit zijn laatste manuscript, maar ook uit andere essays, romans, toneelstukken, gedichten en publieke optredens. Dat maakt het kijken overigens tot een intensieve bezigheid, want je zou de zinnen nog wel eens willen nalezen. In dit verband zij vermeld, dat er inderdaad ook een boek is met dezelfde titel. Het lijkt me zeer de moeite waard!
Ik citeer hier nog enkele zinnen uit de recensie van Trouw, die me destijds ook zo inspireerde om de film te gaan zien:
"Als Baldwin het heeft over blank als metafoor voor macht, dan is dat een manier om het over Chase Manhattan Bank te hebben. Het is een marxistische analyse."
En in een interview met Raoul Peck door de VPRO haalt Peck een andere beroemde uitspraak van Baldwin aan die diep doordringt in het heden: 'We zeggen dat we om anderen geven, maar het enige wat ons werkelijk interesseert is veiligheid en winst.'
Waaruit blijkt, dat het Baldwin om méér ging dan alleen ras, het ging hem óók om sociale klasse. 'Zo werden Baldwins vrienden - in de jaren zestig alle drie kopstukken van de burgerrechtenbeweging - volgens Peck vermoord op het moment dat ze hun vleugels uitsloegen. "Zolang Martin Luther King zich met de rassenkwestie bezighield was er niets aan de hand", aldus de regisseur.
Maar hij werd gevaarlijk voor de witte maatschappij toen hij óók werkgelegenheid en economie in zijn betoog betrok.
Het zelfde gold voor Malcolm X.
James Baldwin, 1924-1987. Baldwin was homoseksueel, en betrok uiteraard ook de positie van de homo's in zijn strijd. Dat aspect komt in de film niet naar voren.
Raoul Peck, Haïti, regisseur.
Baldwin bij een demonstratie voor meer burgerrechten.
Trailer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten