Studiebol: Alles gaat op vroeger terug, Annet Mooij, 2023.

Boekomslag

Indrukwekkende biografie van Ischa Meijer, een man die gedurende een bepaalde tijd ook in ons leven een belangrijke rol heeft gespeeld. Wij volgden vooral zijn televisie-interviews, ik herinner me dat we elke avond dat hij kwam wel klaar zaten voor de buis. Het getoonde was niet altijd even fraai, maar, jong als we toen waren, genoten we dikwijls ook wel een beetje van het recalcitrante, brutale dat Ischa ten toon kon spreiden. En soms was hij gewoon wél leuk. Zo was er altijd 'wel iets te doen' als hij kwam.

Dit boekje had ik ook nog van hem in de kast staan. Ik herinner me niet zo goed meer de eerste lezing. Nu, bij de tweede, trof me de psychologiserende toon. Er kwam overigens wel goed tot uiting dat hij leed, en geleden had onder de verhouding met zijn moeder, Lies Voet. Annet Mooij citeert ook aanhoudend uit dit boekje. Het had succes, al tijdens Ischa's leven, wat van veel van zijn creatief werk niet gezegd kon worden.

Dit boek schreef hij over zijn vader. De titel slaat op de periode dat het gezin Meijer in Suriname gewoond heeft. Zijn leven lang heeft Ischa geprobeerd de moeizame/pijnlijke verhouding met zijn vader goed vorm te geven in een literair werk. Hij is er niet in geslaagd.

Een derde boekje dat Ischa schreef. Hij kwam openlijk ervoor uit dat hij een hoerenloper was. Hij onderzocht dit fenomeen samen met zijn toenmalige vriendin Els Timmermans en zijn favoriete hoer Lia.

Annet Mooij (1961)

De auteur van dit boek is Annet Mooij. Zij is zelfstandig onderzoeker en schrijfster. Haar bureau, de eenmanszaak Mooij Onderzoek, bestaat sinds 1998 en legt zich toe op historisch onderzoek, non-fictie literatuur, biografieën en redactiewerk.

Tot haar opdrachtgevers behoren het AMC, de GG&GD Amsterdam, het Gemeentearchief Amsterdam, het ministerie van VWS, het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, het Aids Fonds, de Raad voor Cultuur, het RIVM, het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Stichting de Volkskrant en N.V. De Groene Amsterdammer. Zij schreef onder veel meer andere onderwerpen over de nasleep van de Tweede Wereldoorlog, en over aids.

Dit boek, over Ischa Meijer, was bedoeld als het tweede deel van het werk van Evelien Gans:

Een in de opzet tweeledige biografie, over vader en zoon Jaap en Ischa Meijer. Van Evelien Gans. Zij maakte een eind aan haar leven, waardoor het tweede deel nooit verscheen. Dat deel nu is geschreven door Annet Mooij.

Gans stierf vijf jaar geleden, in 2018 dus. “Ik kende haar als collega. We mochten elkaar graag.”

Foto van Ischa Meijer en zijn moeder, circa 1947, meer dan dertig jaar later door Ischa zelf verscheurd.

Ischa Meijer – ‘Hij kon niet lang zonder applaus’

‘Jonges! Hier ben ik! Leuk hè?’

© Eddy de Jongh / Nederlands Fotomuseum

Je wordt bij het lezen steeds heen en weer geslingerd tussen afkeer en mededogen. Hij had een verschrikkelijke jeugd, moeilijke ouders. Maar werd op zijn beurt ook een verschrikkelijke man - met ook weer heel leuke trekjes, natuurlijk!

Ik schrok soms wel van wat hij mensen aandeed: zomaar uit iemands leven verdwijnen, geld niet terugbetalen, schelden, schreeuwen...

Jaap Meijer met zijn zoon Ischa

(uit Evelien Gans, Jaap & Ischa Meijer. Een joodse geschiedenis [Amsterdam 2008]).

Evelien Gans 1951-2018

BEELD MARC DRIESSEN

Mooij heeft enorm veel materiaal verwerkt, onder andere dat van Evelien Gans. Maar ze nam ook interviews af. Er spreekt een enorme gedegenheid uit haar werk,

zorgvuldigheid ook.

Ze schenkt aandacht aan al het professionele werk van Ischa, wat niet alleen de radio-interviews besloeg, ook columns, toneelwerk en televisie-interviews. Hij werkte (en leefde) onder anderen samen met Jenny Arean.

Ook gebruikte ze archiefmateriaal van Connie Palmen. Dat is des te opmerkelijker, omdat Connie Palen erg veel kritiek op deze biografie heeft uitgeoefend, onder andere dat Mooij haar materiaal niet gebruikt zou hebben. Mooijs opmerking dat de relatie Ischa-Connie niet heel anders was dan Ischa's andere verhoudingen zette veel kwaad bloed bij Palmen, Ze noemde de biografie kwaadaardig, o.i.d. Ik heb daar niets van terug kunnen vinden, ik vond het verhaal juist wel invoelend.

Heel pijnlijk vond ik de relaties met vrouwen: steevast begonnen ze met een fantastische periode van het hof maken, op vakantie gaan, cadeautjes geven - waarna na zoveel tijd de klad erin kwam, de vrouwen vernederd werden of vervelend bestreden, en de relatie eindigde met simpel in de steek laten. Heel pijnlijk.

Waarbij ik nooit vergat dat Ischa zelf in zijn jeugd een vreselijke vader had gehad, die hem vernederde, kwelde enzovoorts. En een moeder die koos voor haar man - niet voor haar kinderen. Beide ouders lieten zelf alle drie hun kinderen in de steek. Ze stierven in eenzaamheid, kinderen waren nooit meer welkom.

Het prachtige In Memoriam/ Ischa Meijer / IM van Connie Palmen; ik heb het destijds verslonden.

Een interview van Hanneke Groenteman met Micha Wertheim. Ik kreeg deze hit toen ik googelde op interviews van Ischa. Ik vind het wel leuk deze erbij te zetten: ook twee Joden, met mogelijk wel ondergane invloed van Ischa.

Hanneke heeft trouwens voor haar verleden als joodse ook bij de psychiater Louis Tas gelopen, net als Ischa.

Louis Tas, psychiater. 1920-2011

Ischa zelf heeft er geen twijfel over laten bestaan, dat hij het kleine kind / de baby in hemzelf, dat naar Bergen-Belsen was gevoerd, niet heeft terug kunnen vinden in zijn persoonlijke ontwikkeling. Wel toont Mooij aan dat hij toch vooruitgang had geboekt. Zo was hij op een bepaald moment in staat zelfstandig te wonen, in plaats van maar overal in te trekken. Dat maakte hem een stuk rustiger.

Een stukje tv, Peter van Ingen met Ischa Meijer als zijn Zomergast. Mooij noemt dit gesprek ook nog in haar boek. Het illustreert hoe Ischa mensen af kon maken. Bij mij roept het een mengeling op van afkeer, maar ook spotlust. Ik weet nog maar al te goed, hoe we Ischa napraatten met zijn 'Ivo Nihil'.

Zo terecht was dat niet...

Over 'afmaken' gesproken: ik wist niet, dat Ischa zo'n grote rol had gespeeld in de actie tomaat. Ischa maakte slachtoffers, hij liet niets heel van de spelers destijds, onder anderen niet van Ellen Vogel.

Ellen Vogel, 1922-2015

Wikipedia:

"Een dieptepunt in Ellen Vogels loopbaan werd de 'Aktie Tomaat', een felle aanval op het gevestigde toneel in 1969. Ze mengde zich in de discussie, maar werd weggehoond. De actie luidde het einde in van De Nederlandse Comedie en de spotnaam 'actreutel' van journalist Ischa Meijer bleef Ellen Vogel nog lang achtervolgen."

Dergelijke kapotmaak-acties van Ischa zijn echt niet leuk geweest!