Een handvol goud, John Steinbeck, 1929 (1965).

Boekomslag. 

Ik ben een groot fan van de boeken van John Steinbeck, en ik was dan ook blij dat ik de hand kon leggen op deze Nederlandse vertaling van A Cup of Gold, van 1929. Het is het debuut van Steinbeck, en zijn enige historische roman. Het was niet zo'n heel groot succes bij de ontvangst. 

Toch heb ik ervan genoten. Het had zeker niet de kwaliteiten van zijn meesterwerken, Ten oosten van Eden, of The Grapes of Wrath, maar het was wel al onmiskenbaar Steinbeck. Dat lag wat mij betreft aan een psychologisch invoelend vermogen, bij voorbeeld als de jonge hoofdpersoon, Henry Morgan, zijn ouders in Wales verlaat, en die mensen heel verdrietig achterlaat. Of, als dezelfde Henry aan het eind van zijn leven toch enig inzicht laat zien in de leegheid van zijn idealen van rijkdom vergaren en steden onderwerpen. 

Engelse uitgave; op de voorplaat zien we Henry Morgan die 'Santa Roja' , de vermaarde Panamese schone, voor zich probeert te winnen. Zij vernedert hem, letterlijk met speldenprikjes.. 

Maar de hoofdzaak van het boek is toch om te verhalen van de avonturen van de boekanier Henry Morgan.  Boekanier heeft ongeveer dezelfde betekenis als kaper, speciaal voor een uit het Caraïbisch gebied. 

East Indiaman Kent, links, in gevecht met de Confiance, een (privateer) kaperschip geleid door de Franse kaper (corsair) Robert Surcouf.

Schilderij Ambroise L. Garneray, 1800.

Welsh boekanier Henry Morgan.

1635-1688

Plaatje uit: Alexandre Exquemelin, Piratas de la America (1681) 

- The New York Public Library

De zestienjarige Henry verlaat zijn ouders omdat hij naar West-Indië wil, gegrepen als hij is door de verhalen van een teruggekeerde knecht Dafydd over zijn avonturen als piraat. 

Henry vertrekt, en wordt onderweg eerst bedrogen door een 'vriend', waardoor hij niet als vrij man naar West-Indië kan, maar als slaaf wordt verkocht. Op een daar  aangekomen plantage laat hij zo'n inzicht zien, dat hij feitelijk de hele boel daar gaat leiden. Na vijf jaar is hij vrij, heeft een zak met geld, en kan dan eindelijk zijn droom gaan realiseren. Zijn grootste droom is dan al, Tortuga te veroveren!

Tortuga, Schildpaddeneiland. 

16e eeuwse Portugees-Spaanse handelsroutes.

Dit is waar veel piraterij voorkwam: 

Centraal-Amerika en de Caraïben, met de hedendaagse grenzen aangegeven. Overigens was er ook veel piraterij o.a. in de Middellandse Zee, en rond Duinkerken)

Hoofddoel van Morgan zal echter worden de verovering van de stad Panama. Die stad werd ook de Gouden Bokaal genoemd, de titel verwijst ernaar. 

Behalve op het goud, loert Morgan ook op Santa Roja, een bloedmooie vrouw, die hij tot de zijne wil maken. 

We maken de ontwikkeling van Henry mee, van zestienjarige jongen die nog gemakkelijk bedrogen werd door zijn 'vriend', tot een meedogenloze boekanier, hard voor zijn mannen, nog harder tegenover de slachtoffers die hij beroofde en meestal ook doodde. 

Er komt wel een soort inzicht aan het eind van het boek. Dat is, als Santa Roja hem afwijst. Hij beseft dan dat hij oud is, en ingehaald door een jongere man, Gris Coeur. Hij vertrekt zonder haar - neemt overigens nog wel zijn hele Panamese goudbuit mee! - naar zijn oom, die gouverneur is. Hij huwt diens verlegen dochter Elisabeth. Vanaf dan leidt hij een ander leven, in dienst van de koning, op Jamaica. 

De informatie voor het historische gedeelte van zijn roman haalde Steinbeck uit het boek van Alexandre Exquemelin, geboren 1645; een Franse chirurgijn aan boord van diverse piratenschepen in de Caraïbische Zee. 

 

Titelpagina van het piratenboek van Exquemelin (boek van 1678)

De volledige titel van dat boek luidt: De Americaensche Zee-roovers behelsende een pertinente en waerachtige beschrijving van alle de voornaemste roveryen, en onmenschelijcke wreedheden, die de Engelse en Franse rovers, tegens de Spanjaerden in America, gepleeght hebben: hier achter is bygev. Een korte verhandeling van de macht en rijkdommen, die de Koninck van Spanje Karel II in America heeft. 

Het boek bestaat uit 3 delen: Deel 1 gaat over het eiland Hispaniola: hoe de Fransen daar gekomen zijn, het eiland zelf en de bewoners daarvan.
Deel 2 gaat over de piraten: hun leven, hun gedrag en hun rooftochten.
Deel 3 gaat over de reis van Henry Morgan waarin hij Panama-Stad ingenomen en in de as gelegd heeft.

Ter illustratie: de slag om Vigo Bay, 1702

Ludolf Bakhuysen

Zie DEZE SITE

De geschiedenis van Henry Morgan en de schilderijen van de zeegevechten die daarover zijn overgeleverd,  brengt me de verovering van de Zilvervloot van Piet Hein in herinnering. We kennen dat uit het overwinningslied, 'Zijn daden bennen groot...' - maar wat er nooit bij gezegd, zelfs niet gedacht wordt, is het misdadige karakter van wat er gebeurde: schepen werden kapot geschoten, de bemanning gedood of tot slaaf gemaakt, alle bezittingen werden ingepikt. En deze praktijken waren normaal, ze hoorden bij de gewone oorlogsvoering! Henry Morgan wordt na een leven van wreedheden en dieverij tot ridder geslagen en krijgt een erebaantje! - Die officiële goedkeuring, de 'legale inkomsten in de staatskas': daar hebben we het nooit over!

Dit vond ik nog wel opmerkelijk, en mooi: van een eigentijdse kunstenaar, de Mexicaan Mauricio Garcia Vega (1944), getiteld: 

"Corsario" (kaper)

Nog een kunstwerk met hetzelfde thema: de Spaanse Amaro Pargo; een van de bekendste piraten van de gouden eeuw van piraterij.

Anonieme maker, 18e eeuw. 

Er werd trouwens druk geronseld voor de piratenschepen, en de opbrengst werd na afloop per veiling verkocht. 

Van de verovering van Panama door Morgan in 1671 zijn ook etsen overgeleverd: 

Deze bij voorbeeld

De praktijken van die jaren: boekaniers beroven Spaanse dames van hun juwelen. In bovenstaand geval vindt het plaats in Guayaquil, het huidige Ecuador, met als kaperkapitein Woodes Rogers. 

Morgan verwoestte Panama in 1671; in 1673 was de stad herbouwd, maar wel op een andere plaats. Het is leuk om te weten dat de ruïnes van de oude stad er nog zijn, en een toeristische trekpleister vormen: 

 

Foto's van  DEZE SITE

Het boekje van Exquemelin is nog steeds te koop bij Bol!

De haven van Port Royal (Jamaica)

Vanuit deze stad viel Henry Morgan onder andere Panama-stad aan.  In 1674 werd hij benoemd als luitenant-gouverneur van Jamaica, met Port Royal als standplaats.

(!!)

Een jonge John Steinbeck, 1935

Conclusie: het was niet het beste boek van Steinbeck, maar ik heb het wel heel geïnteresseerd gelezen. De verhaallijn was soms wat springerig, en niet altijd even interessant wat de karakters of hun drijfveren betreft. Het bleek dat Morgan uitgroeide tot een keiharde kerel, dat verwachtte ik toch niet helemaal. 

Interessant vond ik het vooral vanwege het beschreven stuk geschiedenis, én als eerste boek van een auteur die na dit boek fantastisch is gaan schrijven!