Contemplatieve Oefeningen, Franz Jalics, 2017.

Boekomslag; Ondertitel: 

Een inleiding in de contemplatieve levenshouding en in het Jezusgebed. 

Dit is een boek dat mij geleerd heeft om op een manier te mediteren dan de pure zen-methode. 

Jalics begeleidde mij, als aspirant-beoefenaar van de meditatieve / contemplatieve oefeningen stap voor stap, en is ook uitermate voorzichtig met het idee dat een mens 'mediteren uit een boekje' zou kunnen leren. Hij waarschuwt zelfs voor fervente lezers, omdat daar het lezen in de plaats kan komen van het eigenlijke mediteren. 

Die lessen heb ik me allemaal ter harte genomen: zo heb ik niet méér pagina's tegelijk gelezen dan hij aanraadde, om zo eerst te 'verteren' wat hij gezegd had, vooraleer ik een vervolgstap nam.

Een van de mooie zaken die me al meteen aan het werk zetten was de opdracht de natuur in te gaan. Daar ten minste zo en zo veel tijd door te brengen in stilte, zonder te spreken. Zodat de natuur op mij kon inwerken. God tot mij kon spreken via die stem. 

Dat veranderde al direct iets in mij.

Franz Jalics, geboren 1927; Hongaarse Jezuïet. Schrijver onder andere van het boek Contemplatieve Oefeningen, 2017.

Jalics overleed in 2021.

Ik vertel nu iets over Jalics, omdat zijn eigen persoonlijke ontwikkeling ook heel overtuigend op mij heeft gewerkt. 

Jalics heeft een tijdlang onschuldig gevangen gezeten in Argentinië. De schijn heeft een tijdlang bestaan, dat dit met medeweten was van Jorge M. Begoglio, de huidige Paus Franciscus. Op de website van de Jezuïeten pleit Jalics zijn toenmalige overste echter vrij. 

Jalics vertelt in het boek van zijn jarenlange gevangenschap, en hoe de contemplatie hem geholpen heeft. Hij heeft veel en lang gehuild, het was zonder zijn meditatie bijna niet te dragen. 

Ik vind het prachtige aan dit verhaal, dat hij ten slotte zonder enige rancune bleek te staan tegenover de paus. Voor mij een bewijs van zijn verworven innerlijke rust, de vergeving van wat hem was aangedaan. 

Van minne spreken... Nederlandse mystieke teksten uit de 13e eeuw.

 (ed. H. Vekeman et al.). Dekker & Van de Vegt, Nijmegen 1976

Dit boek gaat over de mystica Hadewych. Zuidnederlands.

Mijn belangstelling voor de contemplatie dateert niet van vandaag of gisteren. Bovenstaand boekje, Van Minne Spreken, leerde ik kennen tijdens mijn studie Nederlands, MO-A, VU. 

Het boek van Jalics gaat natuurlijk net zo goed over mystiek. Anders weer dan Hadewych. Want Jalics leerde me feitelijk dat mediteren betekent "op een andere manier bidden dan met het 'mondgebed'". Het mondgebed is het traditionele gebed, het gebed met woorden,  denk aan het Onzevader. Het bidden dat dit boek leert gaat met stilte en zwijgen.  Het beoogt een direct contact met God. En dat is dan weer de overeenkomst met Hadewych. 

Jan van Ruusbroec. 1293-1381. 

Ruisbroek ligt nabij Brussel. Van Ruusbroec geldt als een van de grootste mystici van de Zuidelijke Nederlanden. 

En via mijn eigen boekenkast kwam ik op veel meer mensen, mystici. Ook met de mysticus Jan van Ruusbroec was ik al bekend via mijn studie Nederlands. Hij spreekt me minder aan, omdat hij wat 'boekhoudkundig' overkomt: hij heeft het over diverse trappen, stadia die je moet/kunt doorlopen om dichter bij God te komen. 

Rilke was spiritueel, zonder dat hij direct naar God verwees. Bovenstaand boek, en de Brieven aan een jonge dichter, geven veel inspiratie. 

Ik zou nog veel meer westerse mystici op kunnen noemen, de een heeft méér invloed op me uitgeoefend, de ander minder. Maar hoewel ik het mediteren nooit eerder kon volhouden - wel een paar maal geprobeerd, voor kortere of iets langere tijd -  is het wel al mijn hele leven in mijn aandachtsveld opgedoken. Zelfs als kind al was ik gefascineerd door heiligenlevens....

Pas de laatste jaren heeft een soort definitieve doorbraak plaats gevonden. Zelfs door invloeden zoals die van mijn vriendin Geert, die me op Rilke wees. 

Indrukwekkend vond ik met name Meister Eckhart - die ik via de prachtige vertalingen van C.O. Jellema leerden kennen. 

Vertaling C.O. Jellema

En ook het werk van Kierkegaard ademt mystiek, direct contact zoeken met God. 

Hoe dan ook verbinden al die heiligen en of geleerden mij met Zen, met de contemplatie uit het Oosten, Boeddhisme, welke naam je het ook geeft. 

'Kijk, hier barst de taal' - boekje over mystiek bij Kierkegaard. 

Ik persoonlijk vind in alle boeken van Kierkegaard zijn bijzondere relatie met god, die niet bepaald via de gevestigde kerken loopt. 

Terug naar Jalics en zijn levensloop:. 

Hij is een Hongaarse Jezuïet, geboren in Boedapest in 1927. Hij trad in 1947 in bij de  Sociëteit van Jezus (de Jezuïetenorde), maar moest onder druk van het communistische regime Hongarije al snel verlaten. Na zijn vorming werd hij docent fundamentele theologie en dogmatiek in Buenos Aires. Samen met een medebroeder, de theoloog Orlando Yorio, koos hij ervoor tussen de armen te leven. Daarom werden zij als medestanders van de linkse guerrilla beschouwd en in 1976 door het militaire regime ontvoerd. Vijf maanden lang werden ze vastgehouden. In die periode namen Jalics en zijn medebroeder hun toevlucht tot het contemplatieve gebed en het voortdurend herhalen van de naam van Jezus. Deze maandenlange gevangenschap zou een beslissende invloed uitoefenen op het latere werk van pater Jalics.

Na zijn vrijlating verliet Jalics Argentinië. Sinds 1978 leeft hij in Duitsland en geeft hij geestelijke oefeningen en retraites in een stijl die op zijn eigen levenservaring gebaseerd is, de “Contemplatieve Oefeningen”. In 1984 opende hij ook een huis waar deze oefeningen gegeven worden, Haus Gries in het noordoosten van Beieren. In dit huis, dat onder de verantwoordelijkheid van de Duitse jezuïetenprovincie valt, doen nog altijd ieder jaar honderden mensen de Contemplatieve Oefeningen.

Haus Gries (Beieren), voor veel mensen een spiritueel thuis. Franz Jalics stichtte dit retraite- en meditatiehuis in 1984. Foto en informatie van DEZE SITE.

Het gaat er bij meditatie om van binnen stil te worden, zonder gedachten te zijn. Dat is moeilijk, want je geest beweegt vanzelf: het kan het bezig zijn met iemands  dagindeling,  boodschappenlijstjes, recepten, moeilijkheden in relaties, pijn uit het verleden.... De mediterende hoeft zich hierdoor niet uit het veld te laten slaan, de geest werkt zo. De truc is om elke keer als men merkt weer te zijn afgedwaald rustig en zonder zelfverwijt terug te keren naar de stilte. 

Jalics geeft de stilte vorm door de naam van Jezus Christus; die moet gedacht worden, Christus bij het inademen, Jezus bij het uitademen. De aandacht moet gericht zijn op de handpalmen, van oudsher de plaats waar de wonden van Christus werden gedacht (hoewel die waarschijnlijker in de polsen hebben gezeten.)  

De Transcendentale Meditatie deed iets soortgelijks, daar werd een bepaald woord, of een mantra opgegeven, die men zijn leven moest handhaven en ook niet aan anderen mocht vertellen. 'De Naam', zoals Jalics het ook wel eerbiedig zei, voerde me terug naar het geloof van mijn jeugd. Ook toen al waren er bepaalde aspecten van het geloof die op mij als kind indruk maakten. 

Nu ik inmiddels zo'n jaar of drie mediteer, merk ik dat ik veranderd word. Het is niet goed uit te leggen, het is vooral voelbaar. Dat was het vrijwel direct, ik moest tijdens het mediteren vaak huilen. 

Zie MIJN BLOG,

over tranen van genade. 

Er is trouwens een prachtig boekje, getiteld De ware verhalen van een Russische pelgrim, waarin ook het Jezus-gebed centraal staat. De anonieme pelgrim wil Jezus in zijn hart hebben wonen. 

Het is mooi om te lezen in wat voor oude traditie het gebed staat. 

Boekomslag 

Korte inhoud (informatie van de uitgever):
Dit boek vertelt het levensverhaal van een vrome Russische zwerver uit de vorige eeuw, die van plaats naar plaats trekt; hij bedelt zijn kost bijeen en verhuurt zich een tijdje als dagloner, maar wijdt zich verder geheel en al aan het geestelijk leven. Kernthema van het boek is de betekenis en kracht van het Jezus- of hartengebed - een speciale gebedstechniek die het voortdurend in zichzelf (als een mantra) herhalen van de aanroep 'Heer Jezus Christus, Zoon van God] ontferm u over mij' behelst. 

Deze vorm van bidden vereist grote concentratie en ademhalingsbeheersing om een volledige eenwording met God te realiseren, en werd in de Middeleeuwen ontwikkeld door Griekse christenen, de zogenoemde hesychasten (hesychia betekent 'innerlijke rust'). In de 18de en 19de eeuw verspreidde deze meditatieve vorm van bidden zich over steeds grotere delen van Rusland, mede door de groeiende populariteit van de Philokalia (letterlijk: liefde voor het schone), een bundel religieuze teksten uit de Grieks-orthodoxe kerk. De ware verhalen van een Russische pelgrim is een authentiek verslag van een man wiens leven radicaal veranderde door het Jezusgebed. 

Téresa van Ávila, boekomslag.

Avila plaats van herkomst van San Juan de la Cruz, en Teresa de Avila. 

Ik haal hier Teresa van Avila aan, als één van de drie belangrijke Spaanse mystici. De anderen zijn Juan de la Cruz, en Fré Luis de Léon. 

Om niet in herhaling te vallen, geef ik hier een link naar mijn blog van het proefschrift van Johan Brouwer uit 1931: De Psychologie der Spaanse Mystiek.

Ter illustratie één afbeelding uit dat blog: 

Dit schilderij is van Salvador Dali, en is getiteld De Christus van de Heilige Johannes van het Kruis. Het is geïnspireerd op een tekening van Johannes, gemaakt tijdens een visioen. De tekening wordt bewaard in het klooster van Avilla. Het kruis staat in het dorre Catalaanse landschap. 'Dorheid' is ook een mystiek begrip.

Schilderij van schrijver Johan Brouwer (1898-1943) door Nol de Koning. Geschilderd in 1940. Nederlands Letterkundig Museum,  Den Haag. 

Leven en werk van Johan Brouwer zijn zelf ook interessant genoeg!

Conclusie: 

Alle genoemde mystici zijn interessant, en bieden soms veel inspiratie.... Maar het uiteindelijke werk van de contemplatieve oefeningen is en blijft geheel innerlijk. Het kan niet worden gedeeld.