Het Bittere Kruid, Marga Minco, 1957.

Eerste druk, 1957.

Column van Stevo Akkerman, Trouw, 24 augustus 2022, in zijn geheel geciteerd:  

"Noem het gerust een literair wonder: geheel per ongeluk heeft de directeur van de boekenbranche een roman van 65 jaar oud in het zonnetje gezet. Maar wie leest dergelijke meuk nog, vraagt u? Goed punt. Was ook precies waar het zondag over ging toen Eveline Aendekerk, directeur van de Collectieve Propaganda van het Nederlands Boek (CPNB), bij de NOS verscheen om te vertellen over de boekverkoop in tijden van TikTok.

Eveline Aendekerk, CPNB-directeur.

Beeld Anneke Janssen / ANP

De boekenwereld is bezig met een inhaalslag, zei Aendekerk. Tot voor kort werd in het geheel niet aan 'doelgroepgerichte marketing' gedaan, maar dat is aan het veranderen. Jongeren blijken de traditionele media, waar de boekenbranche zich altijd op richtte, helemaal niet te volgen, ze zitten te gamen en halen hun informatie van sociale media. "Daar liggen onze kansen", aldus Aendekerk, die wees op BookTok en InstaBook. 

De 61e druk van Het bittere kruid. Deze (her)las ik. 

Ze voegde er nog even aan toe dat het schort aan leesplezier in het onderwijs. "Kijk naar de verplichte leeslijst. Als je niet veel leest en je moet Het bittere kruid gaan lezen, dan worden al je vooroordelen over lezen bevestigd. Dan wordt vrij vakkundig het leesplezier eruit geramd."
Ik geef toe: welke titel ze ook had genoemd, er zouden altijd liefhebbers beledigd zijn geweest. Maar dat ze aankwam met Marga Minco's bekendste boek, negentig pagina's helder, sober en aangrijpend proza, geschreven vanuit het perspectief van een kind, was zoiets als een misdaad tegen de letteren, waarvoor ze gisteren terecht haar excuses aanbood.

Antiquariaat Colette in Den Haag

Antiquariaat Colette in Den Haag zette direct de hele etalage vol met boeken van Minco, hoogleraar letterkunde Jos Joosten publiceerde een stuk waarin hij Aendekerk verweet de 'Wopke Hoekstra van het Literair Bedrijf' te zijn - een ernstige aantijging dezer dagen. Joosten memoreerde dat hij Het bittere kruid onlangs voor de zoveelste keer herlas, vanwege de colleges die hij geeft. "Zoals steeds was ik ervan ondersteboven. Technisch is het perfect, het is verbijsterend en oneindig subtiel. Ook voor hedendaagse jongeren is het een boek dat pijnlijk invoelbaar maakt wat de Joden- vervolging betekende op 'microniveau'."

Prof. dr. J.H.Th. Joosten; 

 heeft als specialisatiegebieden: literaire kritiek in Nederland en Vlaanderen en

eigentijdse Nederlandstalige literatuur, literaire instituties.

Bertien Minco

© Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Dat laatste werd bevestigd door de directeur van herdenkingscentrum Westerbork, Bertien Minco, een verre nicht van Marga Minco. Woedend was ze, schreef ze in een open brief. 'Waarom koos je juist dit boek voor je hoon?' Maar die woede sloeg om in 'trots en blijdschap' toen ze zag hoe talloze leraren Nederlands het opnamen voor Minco's vertelling. Daarom bestelde ze meteen 'een enorme stapel van dit wonderschone boekje' om uit te delen aan de eerste middelbare school die na de vakantie op bezoek komt in het herinneringscentrum, negentig leerlingen uit Rotterdam. "Ik zie hun TikTok-, Twitter- of Insta-recensies graag tegemoet."
Naar die recensies zou ik ook wel benieuwd zijn. Om twee redenen. De eerste is dat ik zou willen weten wat de geleidelijke uitsluiting, vervolging en vernietiging van een bevolkingsgroep bij hen oproept. Maar ook wat het betekent om daarover te lezen, anders dan er een film of iets dergelijks over te zien. Niet omdat ik hoop dat ze lezen het leukst zullen vinden, maar wel dat ze zien dat lezen ook de moeite waard is. Dat het een ontmoeting betekent.

Het gaat trouwens niet om leuk. Het gaat om het ervaren van het leven tot de bitterheid aan toe."

Einde column. 

Marga Minco in 1981

Marga Minco in 2019, bij uitreiking P.C. Hooftprijs. 

BEELD ANP KIPPA

Minco is het pseudoniem van Sara Voeten-Menco; zij werd geboren in 1920.

0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0

Ik vond het noodzakelijk het hele stuk van Stevo Akkerman, met ertussen gevoegd de daarbij gevonden illustraties, weer te geven, voordat ik over Het Bittere Kruid kon vertellen:

Ik heb Het Bittere Kruid gelezen als middelbare scholier. De impact van het boek drong toen zeker niet tot me door. Ik had nog de leeftijd, en ook de beperkte denkwijze van een puber - met genoeg/te veel eigen leed om dat van een ander te kunnen begrijpen. Men moest mij uitleggen wat de betekenis van een boek was. De woorden zelf drongen niet tot mij door, ik was daar veel te veel gepreoccupeerd voor met andere dingen. 

Maar nu... 

Stevo Akkerman

Beeld Jörgen Caris

Het boek trof me 'als een hamerslag'. Ik had het zo uit, maar het kostte me moeite om het na iedere pauze weer op te pakken. Ik was bang voor de emoties die het opriep, de ellende die ik te voelen kreeg. 

Een scene die me bijbleef: als het kind uit een raam kijkt van hun souterrain; ter illustratie:

Ik citeer: 

'In het halfduister gingen we bij het getraliede raam aan de straatkant zitten. Van daar uit konden we alleen de voeten van de voorbijgangers zien. De eerste ogenblikken passeerde er niemand. Maar na een paar minuten zagen we grote, zwarte laarzen verschijnen, die een hard, klikkend geluid maakte. Ze kwamen uit het huis rechts van ons en ze gingen schuin langs ons raam naar de stoeprand, waar een auto stond. We zagen ook gewone schoenen naast de laarzen lopen. Bruine mannenschoenen, een paar scheefgelopen pumps en sportschoenen. Twee paar zwarte laarzen stapten langzaam, alsof ze iets zwaars te tillen hadden, naar de auto. 

'Er wonen veel mensen in het huis hiernaast,' fluisterde mijn vader. 'Het is een rusthuis en er zijn nogal wat zieken bij.'

Een paar beige kinderlaarsjes bleven voor ons venster staan. De neusjes stonden iets naar binnen en de veters van het ene laarsje waren donkerder dan van het andere. 'Dat is Liesje,' zei mijn moeder zacht. 'Ze groeit zo hard. Die laarsjes zijn al veel te klein voor haar.'

Hert kind trok een voet omhoog en alsof het hinkelde sprong het ene laarsje voor ons raam heen en weer. 

Tot er zware laarzen bij kwamen. We hoorden de deur van het huis rechts dichtslaan. De laarzen bewogen niet. Ze waren goed gepoetst, hadden rechte hakken en ze bleven roerloos vlak voor ons staan. We keken door ons raam alsof het een winkelruit was waarachter iets bijzonders geëtaleerd stond. Mijn moeder hield haar hoofd wat opzij, omdat een stijl haar het gezicht benam. Mijn vader keek recht voor zich uit. 

De laarzen zetten zich in beweging en wij keken toe hoe eerst de linker vooruit ging, dan de rechter, de linker, de rechter, van het raam vandaan, de linkerkant op. 

In het huis links van ons hoorden we de bel overgaan. We bleven zitten tot we geen laarzen meer zagen. Daarna gingen we naar boven en hingen we onze jassen aan de kapstok." 

Pagina44-45.

0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0

Dit is maar één scene die me bij de keel grijpt. Zoals gezegd, ik kon het nu, nu ik oud ben, moeilijk lezen omdat het de verschrikking van de Jodenvervolging zo voelbaar maakt. 

Ik denk, als tweede voorbeeld, ook terug aan de beschrijving van net leeg gehaalde huizen in de Lepelstraat: 

'Overal stonden deuren wijdopen. In een donker portaal zat een grijze poes op de trap. Toen ik bleef staan, rende het dier naar boven en gluurde naar mij met een hoge rug. Op een van de treden lag een kinderhandschoen. Een paar huizen verder hing een deur uit haar voegen. Het paneel was versplinterd en de brievenbus hing scheef aan een spijker. Er stak was papier uit. Ik kon niet goed zien of het drukwerken of brieven waren. Uit verschillende ramen wapperden de gordijnen naar buiten, ergens lag een bloempot omver op het randje van een kozijn. Achter een andere raam zag ik een tafel die gedekt stond. Een stuk brood op een bordje. Een mes dat in de boter stak. De winkel van de slager, waar ik de dag tevoren vlees had moeten halen, was leeg. Er was een plank voor de deur getimmerd, zodat niemand naar binnen kon. Van buiten af zag de slagerij er netjes uit. Alsof de slager de winkel eerst nog helemaal had schoongemaakt. Het luik voor het halletje van de zuurman was neer. Er hing nog de azijnige lucht van de tonnetjes met augurken, Onder het luik door liep een nat spoor over de stoep naar de goot. Het moest van de vaten zijn die omgevallen waren, Plotseling begon het te waaien. De papieren dwarrelden over het asfalt, sloegen tegen de huizen aan. Vlak bij mij viel een deur dicht. Er was niemand naar buiten gekomen. Een raam klepperde. Het werd niet dichtgedaan. Een vensterluik sloeg. En het was nog geen avond.

Voor ik de hoke omging zag ik iets op een deurpost. Het rode oog op het emaille plaatje van de nachtveiligheidsdienst, 

De deur stond open."

(Pagina 56-57)

Een van de eerste beveiligingsdiensten, zie de site Joods Amsterdam.

Lepelstraat, ingestorte panden. 

Ik las dat de instorting het gevolg was van het strippen van het hout. 

Foto van 1945.

Bron: Stadsarchief Amsterdam / Naam vervaardiger (indien bekend)

 0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0

Het Bittere Kruid bracht mij het boek Een jongen uit Plan Zuid  in herinnering. Heere Heeresma. Bij alle verschillen, Heeresma was zelf niet joods. Zag zijn joodse kameraden wel vertrekken. 

Holocaust Namenmonument, foto Christian Michelides

Jodenbuurt, omgeving Weesperstraat, Lepelstraat. 

Licht, van Karl Heinz Stockhausen; documentaire van Oeke Hoogendijk - 2022

Filmposter

Verrassende, maar vooral onthutsende documentaire over de componist Karlheinz Stockhausen. In het bijzonder ging het om het ten uitvoer brengen van zijn opera Licht, waarvoor De Nationale Opera, het Holland Festival, het Koninklijk Conservatorium en de Stockhausen Foundation for Music de handen in 2019 inéén sloegen. Toen kwam een selectie uit dit werk op de planken. 

In de regie van Pierre Audi zagen we zo'n 500 uitvoerenden en vier helikopters. "Hoogendijk toont Stockhausens mystieke universum: de toewijding aan zijn werk en de zoektocht naar liefde. Muzikaal en dramaturgisch adviseur Suzanne Stephens en muzikaal leider Kathinka Pasveer speelden een leidende rol in Licht. Voor hen een unieke kans om het werk van hun meester en geliefde eindelijk als cyclus uitgevoerd te zien."

Plaat, met Suzanne Stephens als uitvoerend musicus. Archief.

Kathinka Pasveer, fluitiste. Ook uit het verleden.

Ik heb de hele documentaire gefascineerd en verbouwereerd zitten kijken. 

Beide hierboven genoemde vrouwen waren groot onderdeel van mijn verbazing. Pierre Audi moest de regie van de opera voeren, maar deze twee vrouwen wisten precis hoe heer en meester Karlheinz Stockhausen alles bedoeld had. Heel wonderlijk daarbij was, dat Stockhausen ook voorschreef, hoe de muikanten zich te bewegen hadden. Er was een opname van strijkers, cellisten, die idioot heen en weer bewogen. Ik vond het absurd! 

Gebeurde het, dat Audi de vrije hand wilde houden, dan staken de beide vrouwen daar wel een stokje voor. Zij wisten precies hoe het door Stockhausen bedoeld was...

Trailer van de serie Heimat; in deel 8 of 9 komt Hermannchen voor. 

Schabbach heet het dorp. 

Het werk Licht is idioot groot, en is nog nooit eerder op de planken gebracht. Ik noemde al de vier helikopters die erin voorkwamen; daarin zat dan weer een blazer, fluit of weet ik wat... (Ach, het hád ook wel weer wat, zie de trailer...) 

Soms fascineerde de muziek me, maar meestal vond ik het piep-jan-knor-muziek. Stockhausen geldt als de meester van de elektronische muziek. Wikipedia noemt hem zelfs een van de grootste componisten van de 20e eeuw! Ton herinnerde zich Hermannchen, een personage uit Die Heimat, zie de trailer hierboven. Die maakte vergelijkbare vreselijke muziek, ik weet niet of die figuur naar Stockhausen getekend is, maar het klonk me niet helemaal onwaarschijnlijk. 

Oeke Hoogendijk

(Foto Annaleen Louwes.)

Het levensverhaal van Stockhausen is overigens gruwelijk: zijn moeder die krankzinnig was, of werd, werd door de nazi's opgeruimd.... Zijn vader ging de oorlog in, en stortte zich expres in de vuurlinie. 

Stockhausen zelf had veel seksuele relaties, en meerdere huwelijken. De band met zijn kinderen was heel problematisch, een aantal van zijn kinderen komt in de film ook aan het woord. Papa was onverdraagzaam tegenover andere meningen, en brandde de muziek van zijn kinderen af. Hij brak zelf met zijn kinderen, dat moet gruwelijk veel pijn hebben gedaan! Ook een poging om het weer goed te maken door één van zijn zoons, negeerde Stockhausen... 

Veelzeggend was deze opmerking: "Hij maakte heel bijzondere muziek.... Maar zo'n geniaal iemand zou geen kinderen moeten krijgen..."

Twee keer werd de componist 'een kind' genoemd. Niet dat hij 'kinderachtig' was, wel 'kinderlijk'. Hij schreef ook kinderlijke muziek. Dat blijft maar steeds bij mij hangen. Als componist kon ik hem nauwelijks serieus nemen. Vooral door die regieaanwijzingen voor de musici. Maar natuurlijk vond ik ook de muziek niet mooi - op een paar uitzonderingen na, eerlijk is eerlijk. 

Oeke Hoogendijk is ook de maakster van de documentaire Het nieuwe Rijksmuseum. 

Die film was zó geweldig, die hebben we twee keer gezien, één keer in de bioscoop. 

Dvd-hoes. 

En overigens was ook dit pareltje van haar hand....

Ik kende Pierre Audi alleen van naam. Het leek mij onterecht dat de regisseur zijn werk niet vrijuit kon doen. Hij bleef heel beminnelijk. 

Karlheinz Stockhausen werkte 26 jaar aan de opera Licht, de uitvoering duurt dagen. Zijn magnum opus werd echter nooit uitgevoerd; productioneel te ingewikkeld, logistiek zo goed als onmogelijk en daarnaast domweg te duur.

Stockhausen, 1928-2007.

Leuke trailer over Licht; aan het woord onder anderen Kathinka Pasveer met journaliste Nadia Mousaid.

Regisseur Pierre Audi, geboren 1957.

Virtuozen en braveriken, Cursus Willem Woestenburg I - augustus 2022

Cursus van de HOVO, in drie delen.'

Woensdag 3 augustus was de eerste middag. Aan de orde kwamen Liszt, Paganini en Chopin.

We spreken over het Parijs van rond 1830. 

Docent Willem van Woestenburg laat horen hoe virtuoos pianisten en violisten waren, top-voorbeelden zijn Liszt en Paganini. 

Woestenburg noemt het 'olympisch spelen', zo hard en zo snel mogelijk. Hij mist fijnzinnigheid, werkelijke schoonheid. 

Als voorbeeld geeft hij een wedstrijd die gehouden werd in 1837. Thema was een stukje van de componist Bellini. Woestenburg laat het horen op de piano. Het is een operafragment, en gezongen klinkt het zo:

Suoni la tromba. uit de opera I Puritani - Bellini. 

Voorwaarde voor zo'n wedstrijd is dat het thema niet al te moeilijk is. 

Er worden diverse variaties op gemaakt. Franz Liszt bracht alles versies samen in de Hexaméron, de zes dagen van de schepping. 

Woestenburg laat van elke variatie een stukje horen. 

Dat zijn achtereenvolgens variaties van de componisten: 

 Thalberg, Liszt, Pixis, Henri Herz, Czerny, Chopin.

Over Czerny weidde Woestenburg nog wat uit: Czerny is de man die pianoleerlingen martelt met hele ingewikkelde toonladers. 

Een pagina Czerny ter illustratie. 

Overigens was Czerny leerling van Beethoven, en leraar van onder anderen Liszt.  

De enige variatie waarvoor Woestenburg een goed woord over heeft, is die van Chopin. 

F.Chopin - Hexaméron Variation on Bellini's Suoni la tromba e intrepido - 

Mattia Peli - Live, 2013

We moeten, als klas, erkennen: dit is echt muziek.... Woestenburg roemt bij voorbeeld de mooie vermenging van majeur en mineur.

Schilderij van Liszt aan de piano - Joseph Danhauser

Personen: Liszt, Rossini en Paganini (midden achter; Rossini de dikke, met arm om Paganini);

de schrijfster Marie Catherine Sophie de Flavigny, gravin d'Agoult, (rechts voor)

verder Georges Sand, Victor Hugo en Alexander Dumas. Prominent ook het beeld van Beethoven. 

Plaatje van zo'n muzikale bijeenkomst. 

Na de pauze hielden we ons bezig met Paganini. Paganini was een virtuoos op de viool, hij had ontzettend lange vingers, en heel soepel bindweefsel, dat hem in staat stelde de lastigste grepen op de viool uit te voeren. Paganini was ook wat zonderling, hij speelde op kerkhoven en schminkte zijn gezicht wit bij optredens. Zo cultiveerde hij zijn imago, hij werd 'satan' genoemd. 

Paganini schreef de Caprices, die door Franz Liszt ook weer getranscribeerd werden naar piano. het zijn de Douze Études d'exécution transcendante d'après Paganini. Ter illustratie geef ik hier caprice nummer 11 in C, van Thomas Zehetmair, violist:

Paganini, caprice 11, Thomas Zehetmair.

Daniil Trifonov plays Liszt's Transcendental Études no 11 Harmonies du Soir

Dit stuk kwam in de les niet aan de orde, ik vond het toevallig, en vind het ontroerend mooi; komt op mij ook niet als 'virtuoos' over.

Dit is nummer 5, de Feuilles Follets: echt virtuoos!

Meer informatie over de Grande Etude van Liszt is te vinden onder Wiki.

Nummer 4, 'Olympische Spelen': hard en snel. 

De eerste les verliep niet helemaal zoals Woestenburg het gepland had: de geluidsinstallatie liet het afweten, de hele tijd een te zachte weergave, met het vioolspel kwam er alleen nog gekras over... Willem maakte het goed door zelf het slotstuk te spelen: de mazurka in cis-mol van Chopin. Prachtig!

Chopin Mazurka cis-moll op. 63 Nr. 3; Jürg Hanselmann, Klavier.

Dertien dagen, Gijs Haak, 2021.

Dertien Dagen (2021)

Nederlandse Documentaire

Ondertitel: Kroniek van Mijn Vaders Dood

Heel mooie documentaire, gemaakt door de zoon van hoofdpersoon Floor Haak. Floor vindt het genoeg geweest, en kiest zelf voor de dood door te stoppen met eten en drinken. 

Prachtige beelden van deze oude man, in een mooi huis, omgeven door de liefderijke zorg van zijn zoons, vooral die van zoon Michiel. Gijs filmt. 

Geen enkele lamentatie, integendeel: de dood werd met opgeheven hoofd, en eigenlijk vreugdevol tegemoet getreden. Heel mooi, heel waardig!

Natuurlijk is er ook verdriet, Michiel staat op een bepaald moment naast zijn stervende vader te huilen. Ook de kleindochter spreekt over haar verdriet. 'Verdriet is toch eigenlijk ook iets heel moois', zegt Opa Haak. 

Trailer

Echt een indrukwekkende film. Zo je lot in eigen handen te nemen....

Maker, Gijs Haak (1964).

Fotograaf, cameraman, filmmaker. 

Tina, Documentaire - Dan Lindsay en T.J. Martin, 2021.

Filmposter

Documentaire/Biografie film geregisseerd door Dan Lindsay en T.J. Martin. Met Tina Turner, Angela Bassett en Oprah Winfrey.

Erg mooie film, duurde ook lekker lang. 

Het verhaal van Tina Turner, en de geschiedenis met haar gewelddadige man Ike was natuurlijk al bekend. Ik kende het vooral door de film What's Love Got to Do with It; een biografische dramafilm uit 1993 onder regie van Brian Gibson. Die film ging ook over Tina Turner, en was gebaseerd op het door Kurt Loder, en Turner zelfgeschreven boek I, Tina. De titel What's Love Got to Do with It verwijst naar Turners gelijknamige nummer, waarvoor ze in 1984 een Grammy won. 

Filmposter, film 1993. Hoofdrol Tina vertolkt door Angela Bassett. 

Je kunt dus wel zeggen dat ik de geschiedenis wel zo'n beetje kende. 

Toch biedt deze film weer heel veel méér. Ik heb eruit geleerd, dat een supergrote hit als River Deep, Mountain High, helemaal niet scoorde in Amerika... 

Ook wist ik niet, dat Tina het zakelijk inzicht had, dat ze bij de scheiding van Ike haar naam opeiste. Eigenlijk heette ze Anna Mae Bullock (geboren in Nutbush, 1939). De naam Tina Turner was bedacht door Ike, en zij zag in, dat die naam haar handelsmerk was. 

Ike had haar la die jaren niet alleen zwaar mishandeld, hij had ook roofbouw op haar gepleegd. Iedereen zag in, dat Tina de drijvende kracht was van de twee. Maar hij zorgde wel dat hij haar flink onder de duim hield, en claimde alle geld en successen. 

De mishandelingen waren gruwelijk: slaan met kleerhangers en schoenspanners, hete koffie over haar lijf gooien. Voor de kinderen was het ook afschuwelijk om aan te zien of te horen. Bij de aftiteling werd zichtbaar dat haar oudste zoon zichzelf om het leven had gebracht. in 2018. Hij werd maar 59 jaar. 

Wat onmiddellijk de gedachte doet opkomen, dat trauma's doorgegeven worden van de ene generatie na de andere: Tina had ook een ongelukkige jeugd, ze was ervan overtuigd data haar moeder niet van haar hield. Geen wonder, de moeder had haar kinderen simpelweg in de steek gelaten. Haar ouders hadden ook altijd ruzie en scheidden. Na de verlating werd tina opgevoed door de ene, of de andere oma. 

Ik geloof dat dit Tina is met de Ikettes, de achtergrondzangeressen bij Ike and Tina.

Ike and Tina hadden verschillende kinderen in hun gezin, maar die waren niet allemaal van hen samen. Zo was tina's eigen oudste zoon van een saxofonist, ze kreeg hem toen ze 18 was. 

Zo ziet ze er tegenwoordig uit, een oude dame. Heel vriendelijk, een beetje slecht ter been. Ze heeft uiteindelijk de liefde in haar leven gevonden, Erwin Bach. 

Foto van DEZE SITE. 

De twee kenden elkaar al heel lang, hij als haar manager. Later ontlook de liefde. Ze is nu echt gelukkig. Ze leven samen in Zwitserland. 

Ik bewonder Tina Turner om de durf zich helemaal te geven op het podium. Ze staat met haar benen wijd, ze stampt, ze zingt met volledige overgave, mond wijd open, hartstochtelijk, wild. In die overgave doet ze me denken aan Freddy Mercury, die ook helemaal niet bang is voor overdreven te worden aangezien. 

Toen Tina eenmaal los was van Ike, veranderde ze ook haar image: opvallend was vooral het verschil inkapsel, dat er vanaf toen nogal afgehakt uitzag. Korte rokjes had ze altijd al, ze heeft ook prachtige benen. Ja, los van Ike kon ze echt voluit los!

Ike en Tina; zij met die lange haren, die er later afgingen. 

Overigens las ik ook ergens dat ze met die korte haren altijd een pruik droeg. (Of zelfs al daarvoor??) Er was één filmbeeld van haar zonder die pruik. Een beetje een pluizig koppie. Het was opeen een heel gewone, oudere vrouw. 

Overigens kwam Ike ook nog aan het woord. Hij sprak de wijze woorden: "Tina gedroeg zich zoals ze dacht dat ik wilde dat ze zich gedroeg." Het is natuurlijk geen rechtvaardiging voor het plegen van zijn huiselijk geweld, maar ik vind wel dat hij de vinger op een wonde plek legt. 

Een oudere Ike Turner, foto De Morgen, 2007.

Ook Tina's moeder komt aan het woord. Zij beschrijft Tina ook goed, al hoort Tina zelf er niks geen goeds in. 

Ike Turner stierf in 2007. 

Trailer.

Malcolm X, Spike Lee, 1992.

Poster bij het retrospectief

Deze zomer is er een retrospectief in Eye Filmmuseum, met Sydney Poitier en Denzel Washington.

Ik ken Sydney Poitier vooral van zijn rol in Porgy and Bess, 

Porgy and Bess; Amerikaanse muziekfilm uit 1959, onder regie van Otto Preminger.

Gebaseerd op de gelijknamige opera uit 1935 van George Gershwin. De film is opgenomen met het 'Todd AO'-systeem, waarbij op een extreem breed scherm wordt geprojecteerd. De muzikale leiding was in handen van André Previn. In 1972 werd vertoning van de film verboden door de erven van Gershwin, omdat de film meer op een musical dan op een opera leek. Daardoor is de film thans moeilijk te vinden.

In 1959 overleed mijn vader. Mijn broer Gerard had toen verkering met zijn latere echtgenote, Joke. Joke nam mij mee uit naar deze film, in Concordia. Ik had nog nooit zoiets bijzonders meegemaakt, niet qua uitnodiging, niet qua pracht van een film! 

Filmposter

Ik had ook speciale belangstelling voor Malcolm X, vanwege de historische figuur, én vanwege Denzel Washington, van wie ik een fan ben. 

Malcolm X is een Amerikaanse film uit 1992, geregisseerd door Spike Lee, Naast Denzel Wshington speelt Angela Bassett als Malcolms vrouw.

Denzel Washington

Op de foto de echte Malcolm X. Het is het boekomslag van de autobiografie van X, zoals verteld door Alex Haley. Het boek is de basis voor de film. 

Nog een keer, Malcolm X, geboren als Malcolm Little in 1925. Hij werd vermoord in 1965. Hij was een van de Amerikaanse leiders en woordvoerders van de Nation of Islam, een Afro-Amerikaanse moslimorganisatie voor gelijke rechten van de zwarte bevolking. Hij richtte de Muslim Mosque Inc en de Organization of Afro-American Unity op.

Tijdens zijn leven ontwikkelde hij zich van een kleine crimineel tot een van de militantste zwarte separatistische leiders van de V.S., die wereldwijde bekendheid verwierf als voorvechter van het panafrikanisme. Zijn "achternaam" X is een verwijzing naar het verleden van de Afro-Amerikanen die als slaven naar Amerika kwamen. Velen kregen daarbij dezelfde achternaam als die van hun eigenaren. De X duidt op het verlies van naam en identiteit.

Regisseur Spike Lee. Geboren 1957

Terzijde:

Voor deze film van Spike Lee, ook met Denzel Washington, zie MIJN BLOG.

Mijn reactie op Malcolm X:

Ik wilde de film destijds, in 1992, niet zien. Ik schuwde het geweld. 

Mijn interesse was gewekt door de documentaire over James Baldwin. In de zestiger jaren werden er drie zwarte leiders vermoord: Martin Luther King, Medgar Evers, en deze, Malcolm X. Had dat te maken met het feit dat de sociaaleconomische achterstand van de zwarten in de strijd betrokken werd? Dat beweert James Baldwin.

De film Malcolm X is voor deze tijd wat traag. Dans-scenes duren bijvoorbeeld erg lang, wat wel leuk is om te zien, maar het kan best wat korter. 

Malcolm X heeft een grote ontwikkeling doorgemaakt. Hij was zoon van een dominee, maar werd bekeerd tot de islam toen hij in de gevangenis zat. Ik vond dat best indrukwekkend, want degene die hem bekeerde was erg idealistisch. Later corrumpeerden die grote voorbeelden. 

Elijah Muhammad, 1897-1975. 

Hij was de oprichter en leider van de Nation of Islam. Elijah Muhammad beweerde dat hij in 1931 het woord van Allah ontvangen had. Diens leer werd de basis van de theologie van de Nation of Islam. Hij raakte in opspraak toen hij diverse verhoudingen bleek te hebben met vrouwen. Deze affaire leidde tot een breuk tussen Elijah Muhammad en Malcolm X. 

Uiteindelijk zal de moordenaar komen uit de Nation of Islam. X wordt doodgeschoten tijdens een speech, vooraan in het publiek zitten zijn vrouw en jonge kinderen. 

De geschiedenis herhaalt zich in zijn leven: in zijn jeugd werd hun huis in de brand gestoken door de Ku Klux Clan, nu, aan het eind van zijn leven, is er diezelfde gebeurtenis en moet zijn gezin zien te ontkomen. Zijn vader werd zeer waarschijnlijk ook vermoord. 

Het is ook verdrietig te zien hoe het idealisme van de Nation of Islam verdwijnt. Zoals veel goeroes meent de leider Elijah Muhammad zijn seksuele uitspattingen te kunnen rechtvaardigen omdat hij een man Gods is. Zijn zaad moet geplant! 

Ook de idealist die Malcolm in de gevangenis uit de ellende wist te praten, loopt later met een geweer rond; we herkennen in hem de oude idealen niet meer.

De reden dat Malcolm Little zich bekeerde tot de Islam, was de gedachte, dat alle zwarten moslim waren vóór ze naar Amerika werden verscheept als slaaf. In Amerika streefde de nation of Islam dan ook segregatie na. 

Na de moord op Kennedy sprak Malcolm X zich laatdunkend uit over Kennedy: "The chickens are coming to roost", oftewel: 'boontje komt om zijn loontje'. Elijah legde hem toen drie maanden een spreekverbod op. Gedesillusioneerd verliet Malcolm de Nation of Islam. 

Hij hield ook nog een bedevaart naar Mekka, die hem zeer inspireerde. Verder is hij bekend door het oprichten van tempels, en zijn relatie met Cassius Clay, later Mohammed Ali genoemd, Boxer. 

In de jaren zestig staat X bekend als de radicale tegenhanger van dominee Martin Luther King. 

Malcolm X hier samen met Cassius Clay, voor diens bekering tot de Islam. 

1964

Trailer film. 

Trailer van de docu-serie.

Op Netflix is een zesdelig serie te zien onder de titel: Who killed Malcolm X? De film bepleit dat twee mannen onschuldig veroordeeld zijn, en 20 jaar vastgezeten hebben. Een van hen is al overleden.