Mrs. Dalloway, Virginia Woolf, 1925 (2014).

De Bezige Bij gaf het boek in vertaling opnieuw uit bij haar 70-jarige bestaan.

Ik had nog niet eerder een boek van Virginia Woolf gelezen - een van die leemtes in mijn kennis - en dus was de film The Hours voor mij een goede aanleiding om ná de film Mrs Dalloway ook het boek met die naam te gaan lezen.

Ik was zeer blij verrast! Het was een feest om dit boek met de prachtige zinnen te lezen. De treffende karakterbeschrijvingen, en het grillige, en toch niet onlogische verloop van het verhaal. 

Veel van wat in de film verborgen voor me bleef, werd in dit boek verhelderd. Dat kan ook niet anders, want terwijl een film de uiterlijke gebeurtenissen volgt, gaat het in dit boek juist om de stream of consciousness. De procédé wordt gezien als het antwoord van Virgina Woolf op James Joyce's Ulysses (1922). 

James Joyce, in 1918

Eerste uitgave Ulysses, 1922.

Zowel James Joyce als Virginia Woolf hebben met die werkwijze de moderne roman geïntroduceerd. Ze worden gerekend tot de belangrijkste Engelse auteurs van de twintigste eeuw. 

Mrs. Dalloway gaat over het leven van Mrs. Dalloway, de 50-jarige vrouw van een gerespecteerd parlementslid, gedurende één dag. We volgen haar op die dag, terwijl ze een groot feest voor die avond voorbereidt. Door haar gedachtenstroom te volgen, maken we met haar ook flashbacks naar het verleden mee. 

Behalve haar eigen leven, volgen we ook dat van Septimus Warren Smith en diens vrouw Lucrezia. Ook zijn en haar gedachtenstroom volgen we. Het is een heel aangrijpend stuk, over een soldaat met een ernstige post traumatische stress stoornis, toen nog shell-shock geheten. Hij pleegt zelfmoord. 

Woolf geeft prachtige waarnemingen. Ik citeer hier nu een bladzijde die ik met beklemming las. Het gaat over één van de twee artsen die Septimus consulteert, dit is dokter William Bradshaw. Deze dokter weet duidelijk onderscheid te maken tussen krankzinnigheid en verstand; en verstand is bij hem 'gevoel voor proportie'. 

Citaat: 

Maar het gevoel voor juiste proportie heeft een zuster, minder vriendelijk, geweldiger, een godin die zelfs nu bezig is - in de hitte en het zand van India, de modder en de moerassen van Afrika, de achterbuurten van Londen, kortom, waar het klimaat of de duivel de mens ertoe brengt om van het ware geloof dat het hare is, af te wijken -, die zelfs nu bezig is, altaren omver te werpen en afgodsbeelden te verbrijzelen en ervoor in de plaats haar eigen strenge gezicht te plaatsen. Bekeringsdrift is haar naam en zij smult van de wil van de zwakken, ze wil indruk maken, imponeren, zij aanbidt haar eigen gelaatstrekken, die op het gelaat van de bevolking worden gedrukt. Zij staat in Hyde Park op een kist te prediken, hult zich in het wit en waart boetvaardig, vermomd als naastenliefde door fabrieken en parlementen; biedt hulp, maar wenst macht, stoot de andersdenkenden of de ontevredenen ruw uit de weg; stort haar zegeningen uit over hen die opziend, uit haar ogen onderdanig het licht opvangen dat uit hun eigen ogen schijnt. Ook deze dame (Rezia  Warren Smith giste het) had haar woning in Sir Williams hart, hoewel verborgen - zoals ze meestal is - onder een geloofwaardige vermomming; de een of andere  eerbiedwaardige naam: liefde, plicht, zelfopoffering. 

Iets anders wat ik erg mooi vond uitgedrukt was het thema van de verstrijkende tijd: het slaan van de  Big Ben:

Citaat: 

Want als je in Westminster hebt gewoond - hoeveel jaar nu? Meer dan twintig - voel je zelfs midden in het verkeerd of als je 's nachts wakker wordt, daar was Clarissa van overtuigd - een bijzondere stilte of plechtigheid; een niet te beschrijven pauze; een angstige spannign (maar dat was misschien haar  hart dat, zeiden ze, aangedaan was door de infleunza) vóór Big Ben slaat. Daar! De dreunende slag. Eerst een muzikale waarschuwing; dan het uur - onherroepelijk. De loden cirkels losten op in de lucht.
De zin komt meerdere keren terug in het boek. Het verstrijken van de tijd krijgt zo bijzondere nadruk.

Standbeeld van Virginia Woolf, Tavistock Square, Londen.

Schema van de context van de roman. Het na-oorlogse Groot-Brittanië, terugblikken naar Clarissa's zomers in Bourton, Conservatieven aan de leiding.

Schematische voorstelling van de karakters. 

Hier nog een keer, iets verder uitgewerkt.

Woolf noemde het boek aanvankelijk The Hours. Hier geeft ze heel mooi weer hoe de onderlinge  verhaal-fragmenten verbonden zijn. Ze springen heel natuurlijk over van de ene figuur naar de andere. 

Virginia Woolf

Woolf maakte deel uit van de Bloomsbury-groep, een invloedrijke groep schrijvers en intellectuelen die verbonden waren met de Cambridge-University. In het werk van Woolf en haar collega-schrijvers  zijn de waarden die worden uitgedrukt in de Principia Ethica van G. E. Moore herkenbaar. Daarin wordt gesteld dat "personal affections and aesthetic enjoyments include all the greatest, and by far the greatest, goods we can imagine".

Ik denk dan vooral aan het onderscheid dat Clarissa voelt tussen haar uiterlijke gedrag (conventioneel, gladjes) en een bewogen innerlijk.

Ik vond verder nog dit citaat over de Bloomsbury groep: 

Citaat: 

The lives and works of the group members show an overlapping, interconnected similarity of ideas and attitudes that helped to keep the friends and relatives together, reflecting in large part the influence of  G.E. Moore: "the essence of what Bloomsbury drew from Moore is contained in his statement that 'one's prime objects in life were love, the creation and enjoyment of aesthetic experience and the pursuit of knowledge'".

In later tijd kreeg de groep juist veel kritiek: het werd veel te veel een kliek gevonden. 

Andere boeken van Virginia Woolf zijn: To the lighthouse, 1927; A room of one's own, 1929 (veel invloed op feminisme); The Waves, 1931, Orlando, 1928; The Voyage Out, 1915; Moments of Being, 1972. 

Virginia Woolf was getrouwd met Leonard Woolf, die eveneens deel uitmaakte van de Bloomsburygroep.
Virginia maakte in 1941 een einde aan haar leven door de rivier de Ouse (York) in te lopen, met haar jas verzwaard door stenen. Zie hiervoor MIJN BLOG VAN HET BOEK VAN JEROEN BROUWERS, DE LAATSTE DEUR.