Albert Einstein, De biografie, Walter Isaacson, 2007 (2014)

Uit deze prachtige cassette hebben Ton en ik de biografie van Einstein gelezen. In dezelfde cassette en van dezelfde auteur lazen we elkaar eerder de biografie van Steve Jobs voor. De cassette was een welkomstcadeau van de Trouw (!).

De oorspronkelijke titel van dit boek is: Einstein, His Life and Universe. Ik heb het gelezen in de vertaling van Henk Moerdijk, een uitgave van 2014.

De Amerikaanse uitgave.

Ik zag een beetje tegen dit boek op, vanwege de wis- en natuurkundige achtergronden, die ongetwijfeld méé moesten komen met de levensbeschrijving van deze grote man. 'Einstein =  de relativiteitstheorie', staat met hoofdletters ergens in mijn ziel gegrift, maar ik weet er verder niets van. Ik beheers het jargon niet eens om dit te begrijpen. 

Einstein met de bekendste formule uit de speciale relativiteitstheorie. 

Inderdaad ging er al lezend een hoop langs me heen, dat kon niet anders. 

Maar er bleef zó veel over dat ook voor een alfa-mens als ik wél interessant is... Ik heb nu een indruk wat voor mens Einstein is geweest. Ik heb meerdere malen instemmend gezegd 'ja-ja!' als hij weer eens een kernachtige uitspraak had gedaan, of over een heikele kwestie in de politiek een nobel standpunt had geformuleerd. Einstein was, een paar zonderlinge dingen tegenover zijn vrouw (vooral de eerste, Mileva Maric) daargelaten, een heel lieve, aimabele man. Een man die de gave van het verwonderen en bewonderen had. Die totaal wars was van uiterlijk vertoon. Die mensen tegen durfde te spreken. Die nuchter, verstandig was. Die politiek en religieus interessante meningen had.  

Einstein in 1882. Hij werd geboren in 1879 in Ulm, en stierf in 1955 in Princeton, Amerika.

Wat betreft zijn theorie, is het jaar 1905 cruciaal geweest. Eerst ontwikkelde hij de speciale relativiteitstheorie, in 1905 kwam de algemene relativiteitstheorie. In de laatste integreerde hij de zwaartekracht. Helaas kan ik niets uitleggen van beide theorieën. Er waren politici in Einsteins leven, die hem vroegen of hij de theorie 'in een paar zinnen' kon uitleggen. Dat ging natuurlijk niet. Wel schreef hij een boekje, dat sindsdien heel goed verkoopt, en waarin de theorie beknopt staat. 

Dit boekje, uit 1921.

Einstein verkeerde altijd in internationale kringen van geleerden, met wie hij soms bevriend raakte, met wie hij samen onderzoek deed, en van wie hij kritiek kreeg enzovoorts. Dat werkte uiterst bevruchtend. Ik noem namen als de Nederlander Lorentz, de Duitser Max Planck, de Deen Niels Bohr. 

Hendrik Lorentz, 1853-1928

Max Planck, 1858-1947.

Niels Bohr, 1885-1962.

Vooral de samenwerking met Niels Bohr maakte indruk op me. Einstein en hij waren vrienden, maar in de wetenschap stonden ze tegenover elkaar. Bohr is de man van de Kwantummechanica. Deze werd later ontwikkeld dan de Relativiteitstheorie. 

Het grote verschil in opvatting bestond eruit, dat Einstein van mening was en bleef, dat 'God niet dobbelt.' Met andere woorden, er was bij Einstein geen plaats voor het toeval. Niels Bohr kon niet anders dan concluderen dat het wel zo was. Wát er precies gebeurde, hing volgens hem ook af van de plaats van de waarnemer.  Dat geloofde Einstein niet, er moest een bestaande werkelijkheid zijn, ook los van de waarnemer.

Einstein was een Jood,  zijn beide vrouwen waren dat ook. Einstein en Maric kregen samen twee zoons, Hans Albert in 1904 en Eduard in 1910.

Hoewel de verhouding met zijn oudste zoon redelijk op zijn pootjes terecht is gekomen, was Einstein in de jaren dat de kinderen klein waren ook niet altijd een leuke vader. Erg afstandelijk. 

Zijn jongste zoon werd helaas geestesziek. Dat heeft vooral Maric heel veel gekost. Einstein heeft hem niet meer gezien, na zijn vertrek uit Europa. 

Mileva Maric, Einsteins eerste vrouw. 1875-1948.

Mileva met haar twee zoons.

Einstein en Mileva

Ze scheidden in de periode 1916-1919.

Ik citeer hier een brief die Einstein schreef aan Maric, met 'een meedogenloos ultimatum voor een wapenstilstand.' Het laat een nare kant van de held zien. Ik neem hem over uit de Engelse uitgave: 

A. You will make sure:
1. that my clothes and laundry are kept in good order;
2. that I will receive my three meals regularly in my room;
3. that my bedroom and study are kept neat, and especially that my desk is left for my use only.
B. You will renounce all personal relations with me insofar as they are not completely necessary for social reasons. Specifically, You will forego:
1. my sitting at home with you;
2. my going out or travelling with you.
C. You will obey the following points in your relations with me:
1. you will not expect any intimacy from me, nor will you reproach me in any way;
2. you will stop talking to me if I request it;
3. you will leave my bedroom or study immediately without protest if I request it.
D. You will undertake not to belittle me in front of our children, either through words or behavior.

De kinderen bleven bij Maric, Einstein ging een nieuwe relatie aan met een achternicht van hem, Elsa. Elsa had twee dochters uit een eerder huwelijk, Margot en Ilse. 

Bij de scheiding beloofde hij Maric het geld van de Nobelprijs, wanneer die hem ooit ten deel zou vallen. Dit omdat ze de eindjes moeilijk aan elkaar kon knopen. 

Einstein in 1921, rond de tijd dat hij de Nobelprijs kreeg. 

Einstein heeft ook woord gehouden, toen hij de Nobelprijs won. Helaas voor Maric kampte Europa toen met een enorme crisis, die het geld snel deed ontwaarden. 

Overigens kreeg Einstein de Nobelprijs niet voor zijn relativiteitstheorie, maar voor 'de theorie van het foto-elektrisch effect.' Einstein was al jaren voorgedragen voor de prijs vanwege de relativiteitstheorie, Er was altijd een hoop gedoe over, Isaacson noemt déze motivering voor de prijs 'een wrange grap.' Maar Einstein hád hem nu ten minste. 

Overigens stond Einstein van het begin af aan niet meteen in de schijnwerpers van het succes. Aanvankelijk kon hij zelfs niet aan de slag als wetenschapper, hij werd noodgedwongen medewerker op een patentbureau.

Hij maakte de Eerste Wereldoorlog mee, en ook de veranderingen die Duitsland onderging onder invloed van Hitler en het Nationaal Socialisme. Zijn leven als Jood stond toen op het spel, en hoewel Einstein zich tot dan toe nooit echt 'joods' had gevoeld, veranderde hij uiteraard onder alle dreigingen. Iedereen reageerde overigens anders, Einsteins collega Max Planck bijvoorbeeld  kwam niet in opstand, zoals Einstein. 

Einstein vertrok naar Amerika. Met Elsa en zijn stiefdochters.

 

Elsa; zij genoot van Alberts roem, en was heel zorgzaam.

Elsa en Albert Einstein.

Elsa stierf al vrij snel, in 1936. De overtocht naar Amerika vond plaats in 1933. 

Na de algemene relativiteitstheorie wijdde Einstein zich aan het onderzoek naar de verenigde veldentheorie. Ook wel de theorie van alles of de unificatietheorie genoemd. Die theorie bestaat nog niet, maar Einstein werkte er wel aan. Soms meende hij iets gevonden te hebben - hij bleef tot aan zijn dood onderzoek doen en sommetjes maken - maar helaas bleek er dan na een paar dagen altijd wel weer iets niet aan te kloppen. 

Politiek en religieus gebeurde er ook van alles met Einstein. Hij was met zijn neus op het Jodendom gedrukt. Toch was hij geen Zionist. Wel heeft hij zich ingezet - eenmaal geëmigreerd naar Amerika - om andere Joden uit Duitsland te helpen ontkomen. 

Hij heeft het Duitse staatsburgerschap geweigerd, en heeft nooit meer iets met dat land te maken willen hebben, aangezien ze zo veel van zijn Joodse broeders en zusters vermoord hadden. 

Hij wilde ook niet werken aan de Universiteit van Jeruzalem. 

Er is hem nog wel ooit aangeboden President van Israël te worden! Dat is ook niet gebeurd, hij achtte zich politiek te naïef.. 

In Amerika was hij niet onomstreden, vanwege bepaalde standpunten van hem. Men verdacht hem van communistische sympathieën. Die had hij niet, maar verdachtmakingen werden in het tijdperk van Joseph MacCarthy gemakkelijk gemaakt. 

Joseph MacCarthy, communistenjager. 

Een andere belangrijke rol vervulde Einstein bij de ontwikkeling van de atoombom.
In 1939 waarschuwde hij Roosevelt, dat de Duitsers bezig waren een atoombom te gaan maken. Om hen vóór te zijn, ontwikkelde Amerika die toen zelf. De bommen zijn, zoals bekend, ook gebruikt. Vanaf dat moment wist Einstein wat de gevaren waren, en werd hij heel pacifistisch. Uit grote zorg om de atoombom heeft hij het zijne bijgedragen aan het werken aan de wereldvrede. Hij was overtuigd pacifist, hetgeen hem in de ogen van velen ook al weer verdacht maakte. Wetenschappers in Amerika die van het bestaan ervan af wisten (nog voor hij al was gebruikt) maakten zich verschrikkelijk veel zorgen. Einstein heeft er het zijne aan gedaan om te zorgen dat er gewerkt werd aan de wereldvrede. Hij stond een wereld-federalisme voor.

Einstein heeft zichzelf ergens 'een religieuze atheïst' genoemd. 

Citaat:

'I believe in Spinoza's God who reveals Himself in the orderly harmony of what exists, not in a God who concerns himself with fates and actions of human beings.'

Een andere uitspraak van hem op dit gebied:

'If something is in me which can be called religious then it is the unbounded admiration for the structure of the world so far as our science can reveal it.'

Ik vind deze houding van hem heerlijk, en open. Ik spiegel mij er graag aan. Ook de verwijzing naar Spinoza spreekt mij zeer aan.  

Einstein stierf in1955, aan een aneurisma.

Na zijn dood werden zijn hersenen verwijderd door Thomas Harvey, die ze min of meer ontfutselde aan de zoon, Hans Albert Einstein. Het is gruwelijk te lezen hoe Harvey met die hersenen de wereld rondging, en hier en daar plakjes weefsel achterliet. Er zijn ook foto's van Harvey te zien, met stukjes hersenweefsel van Einstein in een potje. Ik wil het hier niet opnemen, ik vind het te gruwelijk en te respectloos. 

Hier Thomas Harvey aan het werk met een ander preparaat, in 1955. (Niet met dat van Einstein dus!)

Er zijn veel citaten van Einstein te vinden.

Visitekaartje. Met zijn adres, Mercer Street.  

Dit citaat heb ik niet uit het boek van Isaacson,Maar hij is me wel uit het hart gegrepen, haha!

Auteur, Walter Isaacson, geboren 1952. Schreef biografieën over: Henry Kissinger, Benjamin Franklin, Steve Jobs en Albert Einstein. Ik vond dit een uitstekende biografie, alleen jammer dat ik van de wetenschappelijke kant niets begrijpen kon. 

Korte diavoorstelling met allemaal familie van Einstein, circa 4 minuten.

Ik besluit met een paar aardige citaten van Einstein: 

Wenn ich mit meiner Relativitätstheorie recht behalte, werden die Deutschen sagen, ich sei Deutscher, und die Franzosen, ich sei Weltbürger. Erweist sich meine Theorie als falsch, werden die Franzosen sagen, ich sei Deutscher, und die Deutschen, ich sei Jude.

Ich bin nicht sicher, mit welchen Waffen der dritte Weltkrieg ausgetragen wird, aber im vierten Weltkrieg werden sie mit Stöcken und Steinen kämpfen.

Es gibt keine großen Entdeckungen und Fortschritte, solange es noch ein unglückliches Kind auf Erden gibt.

Einstein was een non-conformist. Dat uitte zich bijvoorbeeld hierin, dat hij nooit sokken droeg, tot schrik van sommigen. Lees dit:

Wozu Socken? Sie schaffen nur Löcher!

Ik besluit met het allermooiste citaat uit het boek:
De mooiste emotie die wij kunnen ervaren, is die van het mysterie. Het is de meest wezenlijke emotie die aan de wieg staat van alle ware kunst en wetenschap. Degene voor wie deze emotie een vreemdeling is, die zich niet langer kan verwonderen en kan laten meesleuren door ontzag, is zo goed als dood, een uitgeblazen kaars. Om te beseffen dat er achter alles wat ervaren kan worden, iets is waar we met ons verstand niet bij kunnen, waarvan de schoonheid ons slechts indirect bereikt: dat is religie. In die zin, en alleen in díe zin, ben ik een diep religieus mens.