Denkend over minimalisme. De eerste associatie is 'leegte': je huis, je kasten zijn netjes als ze leeg zijn. Leeg is mooi. Leeg geeft ruimte, aan lichaam en geest. 
Foto van DEZE SITE.
Een tweede associatie is 'rust'. Die rust bereik je als je je spullen opruimt: 
Foto van TROUW
Een volgende associatie is 'schoonheid'.
Van: Zen Oegstgeest.
En niet geheel toevallig koos ik dit beeld voor minimalistische schoonheid.
Een zendo, van DEZE SITE.
Maar eerst nog door-associëren, allerlei gedachten noteren die in mijn hoofd opkwamen, al of niet kloppende dwarsverbanden leggen.
Het begrtip 'verslaving' kwam me in het hoofd - het tegendeel van minimalisme. Dat, wat juist tot de tegenbeweging van het minimalisme leidt/ eraan voorafgaat: de koopverslaving, het troost-kopen. Waarmee je je huis vol propt met spullen, kleding, boeken, parfummetjes, noem het maar op.
Vooral nu in coronatijd verleidelijk....
Foto van DEZE SITE.
Van verslaving kom ik op 'afzien', onthechting. 'Onthechting' is het hoofdthema bij de boeddhisten. Siddharta Gautama kwam tot verlichting onder de boddhiboom; verlichting hield in dat hij volledig onthecht was, vrij van iedere begeerte.
Onthechting is niet alléén iets van de oosterse wijsheid: Meister Eckhart kent het ook, hij noemt het 'gelatenheid', oftewel 'afgescheidenheid'.
Meister Eckhart, 1260-1328
Over de betekenisaspecten van 'gelatenheid citeer ik Jeroen van Weeghel, zie DEZE SITE. Eckharts Middleeeuwse (Duitse) term is lâzen. Daarin zijn te onderscheiden de aspecten verlaten, loslaten, opgeven; de tweede is overlaten. Dan is er nog een derde, en dat is zijn laten.
De term afgescheidenheid gebruikte Eckhart ook veel; ik vind die term ook mooi, het betekent hetzelfde als gelatenheid. Maar er komt zo mooi in uit dat je je 'afscheidt' van alles wat niet wezenlijk is (mijn parafrase). 
Traktaten Meister Eckhart, vertaald door C.O. Jellema.
Ik citeer Eckhart uit Over God wil ik zwijgen, Traktaten, p. 137:
'Weet dan, dat echte afgescheidenheid niets anders is dan dat de geest even onbeweeglijk tegenover alles staat wat op hem afkomt aan liefde en leed, eer, schande en smaad als een berg van lood tegenover een zwakke wind. Deze onbeweeglijke afgescheidenheid brengt de mens tot de grootste gelijkheid met God.'
Er is een boekje verschenen van Michael Dijkstra, In alle dingen heb ik rust gezocht. 
Boekomslag auteur Michel Dijkstra, 2019.
De titel van dit boek komt uit een preek van Eckhart: In omnibus requiem quaesivi, 'Ik heb in alle dingen rust gezocht.' Niet alleen God smaakt de goddelijke natuur, dat wil zeggen rust, ook de Drievuldigheid zoekt rust. en dan staat er:
"Ten derde zoekt de ziel rust in al haar krachten en bewegingen, of de mens dat nu weet of niet."
Ik haal dit citaat uit het boek: Over God wil ik zwijgen, Preken van Meister Eckhart, pagina 312 v.v.
Boekomslag Preken Meister Eckhart, vertaald door C.O. Jellema.
Zo blijft het mij bezighouden: het minimalisme. Ik associeer het leeg worden, ruimte, rust, opruiming, meer met wat er met mij van binnen moet gebeuren dan in mijn huis. Of komen de minimalisten ten slotte op hetzelfde uit als ik?
Ik weet het niet.
Zoekend op internet vond ik een lezing van Michel Dijkstra. Die zag weer, dat Marie Kondo beïnvloed was door het Japanse shintoïsme. Volgens Dijkstra, deskundig op het gebied van Oost-Aziatische filosofie, zegt dat de nadruk bij de Japanners meer ligt op zuiverheid/onzuiverheid, dan op geluk/geen geluk. Dit in antwoord op de Marie Kondo-doctrine: 'Does it spark joy?'
Het is slecht te lezen, maar de ondertitel luidt:
Een geïllustreerde masterclass in de kunst van het opruimen
Siddharta's bodhiboom, Bodhgava, India. Pelgrimsoord. De 'boom der ontwaking' wordt beschouwd als heilig.
Video-lezing door Michel Dijkstra, Marian Donner en Walter Weyns
Maakt opruimen gelukkig? Van Radboud Reflects.
Als de link niet werkt, zie YouTube
'Getrouwde rotsen', Futami, Japan. Heilige rotsen.
Zij symboliseren de eenheid met de natuur. Hun eenheid komt tot stand dank zij kami; kami is een goddelijke kracht of macht. Die maakt de jou omringende werkelijkheid groter dan jezelf, denk aan een flinke waterval, of mooie berg. Bovenop de mannelijke (de grootste) rots, staat een torii: een poort waardoor de mens een diepere laag van de werkelijkheid kan ingaan.
De twee getrouwde rotsen (zie plaatje hierboven) laten zien, dat het heilige zowel in dieren, mensen maar ook in dingen kan zitten. Zo doende verdient ook het levenloze respect, en daarom bedanken we de oude fiets die we afdanken. Hoe klein ook, het is ook kami. 
Amaterasu, een van de centrale kami in het Shintoïsme.
Kami is het Japanse woord voor God, godheid, of geest.
De Shinto-religie, betoogt Dijkstra, betreft méér dan goed en kwaad, het gaat de Japanners meer om de tegenstelling zuiver-onzuiver. Bij Marie Kondo is dat duidelijk, schoonmaken en opruimen. In Japan is men over het algemeen heel netjes. De gedachte erachter is dat er zo minder kans is op ongeregeldheden of ongelukken. Een pasgeboren baby wordt naar de schrijn gebracht, ook dat heeft te maken met kami. Je handen wassen en je mond spoelen: allemaal kami.
Het woord geluk valt niet bij Shinto. Het gaat ook niet om levensverandering.
Ik vervolg met Meister Eckhart, met zijn preek Intravit, Iesus in templum; Jezus verjaagt de kooplieden uit de tempel.
Eckhart legt de woorden van Jezus uit als volgt: Hij bedoelde niets anders te zeggen dan dat Hij de tempel leeg wilde hebben. Leeg, omdat de enige voor wie de tempel bedoeld is, God is. Of, zoals even verderop in dezelfde preek:
'Waar de waarheid wordt gekend zijn de kooplui verdwenen, de waarheid verdraagt geen handelsgeest.'
Een van de circa vijf versies die El Greco maakte rond dit onderwerp. Handelaren en geldwisselaars leggen het af tegen een krachtdadige Jezus.
El Greco 1541 – 1614
Ik noem vervolgens hier een Perzisch leermeester, om te laten zien dat de gedachten die ik hier aanstip (hiertoe gebracht door het begrip minimalisme) universeel zijn:
Avicenna, 980-1037
Perzisch geneesheer en filosoof.
Eckhart schrijft over hem:
"Een leermeester, Avicenna geheten, zegt dat de geest, in zijn staat van afgescheidenheid, zo edel is, dat wat hij schouwt waar is, en wat hij verlangt hem wordt verleend,, en wat hij gebiedt gehoorzaam moet worden uitgevoerd."
(Traktaten, Eckhart, p. 137.)
En tot besluit wil ik iets zeggen over de eenheid en de veelheid. Een mooier verband met het hoofdthema 'minimalisme' is er eigenlijk niet. Want hoe ga ik om met de grote veelheid aan boeken, truitjes, zeepjes.... maar vooral: aan gedachten - die ik allemaal heb, en die me allemaal beïnvloeden?
Ik vond deze mooie zin, sprekend over acceptatie, in een recensie van het al genoemde boekje van Michel Dijkstra:
"Door af te stemmen op en te rusten in het ene verliest de veelheid haar chaotische karakter en vormt zij een mogelijkheid tot intieme verbinding."
NB Afgescheidenheid kan ook heel anders worden verstaan dan hierboven; zie voor die andere betekenis Krishnamurti:
Hierbij komt het begrip eenheid weer meer in het centrum.
Interessant, zo'n wereldwijde beschouwing van he minimalisme. Waar ik ook nog aan zat te denken, is dat er in het christendom geregeld stromingen met meer minimalistische opvattingen (bijv. cistercienzer monniken, protestantisme) opkomen. Daarbij 'hoort' dan ook weer een (kunst)stroming die helemaal uitpuilt: denk aan de rijkdom en volheid van middeleeuwse boekverluchtingen, Duitse barokke kerken, etc. Minimalisme en horror vacui lijken allebei hele menselijke opvattingen.
BeantwoordenVerwijderenLeuk om te lezen!