Godland, Hlynur Pálmason, 2022.

Filmposter.

Parafrase van het commentaar op Tiff.net:

In de film Godland, in het Deens en het IJslands respectievelijk Vanskabte Land en Volaða Land zien we een Deense priester die erop wordt uitgestuurd om een parochie te stichten in de barre omgeving van IJsland, waar een geïsoleerde gemeenschap woont. De priester Lucas wordt op zijn tocht met zijn eigen vooroordelen geconfronteerd, en zijn eigen onkunde. 

Hlynur Pálmasons levert daarmee een vernietigende kritiek op het ethos van de kolonisator.

Foto uit Stalker, Tarkovski

Volgens de recensent doet Godland denken aan Heart of Darkness zoals vormgegeven in Stalker van Tarkovsky; of ook aan  Aguirre, the Wrath of God, van Werner Herzog. In beide vindt een spirituele tocht plaats, met destructieve aspecten.  

Duitse poster Aguire, Werner Herzog, 1972.

De openingsscène geeft al perfect het voorrecht en de minachting weer die kenmerkend zijn voor de kolonisator: de jonge priester Lucas (Elliott Crosset Hove) wordt eind 19e eeuw erop uitgestuurd om een ​​parochie over te nemen in het afgelegen IJsland (toen een Deense kolonie). Zijn gulzig-etende, weinig spirituele meerdere vertelt hem dat IJsland zo'n beetje de hel op aarde is, maar dat alles goed komt zolang hij zich aanpast aan de omstandigheden waarmee IJslanders worden geconfronteerd - iets dat veel gemakkelijker gezegd dan gedaan is.

Opmerkelijk is, data Lucas fotografeert, met glasplaten. Zijn bagage bestaat grotendeels uit spullen als camera en ontwikkelmateriaal.
Maar vanaf het begin is wel duidelijk dat Lucas niet geschikt is voor zijn opdracht. Lucas is niet-geïnformeerd, onervaren en belachelijk trots; hij is paranoïde en wordt door iedereen bedreigd. Ook is hij ervan overtuigd dat iedereen die IJslands spreekt, hem kleineert. De grootste bedreiging in de ogen van Lucas is echter zijn gids Ragnar (Ingvar Sigurðsson), die net zo gewend is aan de ruige omgeving als Lucas er slecht op is toegerust.

De tegenpool van Lucas, Ragnar. 

Aan het slot verandert hun relatie in haar tegendeel: 

Ragnar vraagt om vergiffenis, Lucas doodt hem. 

Gevecht tussen Lucas en Ragnar.

Hun relatie verandert al snel in een felle, gevaarlijke strijd om de macht, tussen kolonisator en gekoloniseerde, de hooghartige mens tegenover de geharde boer. De nutteloze maar officieel benoemde priester/intellectueel is een hoofdbestanddeel van de IJslandse literatuur en film (zie de beste romans van Halldór Laxness), maar zelden is het type zo vernietigend bekritiseerd.

Twee zusjes op de eindbestemming van Lucas. 

Pálmason voegt in verschillende scènes ook een heel ander element toe, als we lichamen van dieren en mensen in de loop van de tijd zien vergaan. Deze scènes suggereren verlies en gemeenschap, en onderstrepen dat het niet alleen andere mensen zijn die Lucas niet kan doorgronden - hij is ook blind voor de grotere spirituele kwesties (leven en dood, AdW?) die hij moet duiden.

Op de plaatjes rechts is (moeilijk) te zien hoe het paardenlijf in de loop van de tijd vergaat. Het gaat om het paard van Lucas, en Ragnar bekent dat hij het gedood heeft. 

Het landschap vooral is onverbiddelijk tegenover Lucas. Er zijn prachtige beelden van in deze film! 
“Waarom ben je niet gewoon per schip gekomen?”, vraagt een boer de Deense priester die over land van de IJslandse oostkust naar zijn afgelegen dorpje in het westen van het eiland reisde. “Ik wilde het landschap zien, de mensen ontmoeten”, antwoordt de priester zwakjes.

De parochiekerk die Lucas bouwt. 

Het was een grove misvatting, zoveel heeft Godland tegen die tijd al grondig duidelijk gemaakt. Het landschap is hard, wreed, dodelijk. Een vriend tijdens de tocht kwam om het leven, we zien ook zijn lijk weer tevoorschijn komen van onder water en ijs. 

Mensen kwam de priester amper tegen. De weinige IJslanders die hij wel trof onderweg, waren weinig verwelkomend, op z’n best nors of nurks en vaker ronduit vijandig. Dat herhaalt zich in het dorpje waar de priester door zijn kerk heen is gezonden om een parochie te stichten.

Foto van deze site.

 “Het is hier verschrikkelijk mooi”, zegt priester Lucas (Elliott Crosset Hove) over het IJslandse landschap. “Ja, het is hier verschrikkelijk én het is hier mooi”, beaamt dorpeling Ragnar (Ingvar Sigurðsson).

Ragnar

Die dubbelzinnigheid is zo’n beetje de essentie van de film. Dat wordt een stuk beter weerspiegeld in de twee oorspronkelijke titels van de film – het Deense Vanskabte land (‘misvormd land’) en het IJslandse Volaða land (‘miserabel land’). Godland is in feite een vreemde titel voor een film waarin weliswaar een priester centraal staat, maar God in geen velden of wegen te bekennen lijkt. Wat dat betreft is het tekenend dat de fotocamera die de priester meesleept, de overtocht een stuk beter doorstaat dan het immense houten kruis dat meegetorst wordt.

Een van de twee zusjes, 

Voordat die twee titels in beeld komen – los van elkaar, onderbroken door de bootreis van de priester – heeft Pálmason zijn film geïntroduceerd als zijnde geïnspireerd op zeven teruggevonden foto’s die in de late negentiende eeuw door een Deense priester van de IJslandse westkust zouden zijn gemaakt. Die waarheidsclaim heeft de regisseur in interviews vervolgens herhaaldelijk ontkracht; de openingstekst lijkt er vooral te zijn zodat je als kijker niet te veel vraagtekens zet bij het feit dat die priester überhaupt met die camera loopt te zeulen.

Het meegesjouwde kruis wordt op de kerk geplant. 

Intussen blijkt de priester tot moord in staat. 

Want die camera is de essentie. Pas door het oog van dat apparaat vindt Lucas een vorm van schoonheid in het landschap en de mensen die hem uitspuwen, vernederen, vermorzelen. Schoonheid en wreedheid tegelijk, dat is het fundament van Pálmasons film. Met deze derde film toont die zich een maker die zijn eigenzinnige signatuur steeds scherper weet te vatten. In de overdonderende beelden, in de ademende geluidsband, maar vooral in het volstrekt eigen ritme van zijn films – traag en stuwend tegelijk.

Trailer

Mooi zijn te zien hier: de dode lichamen die vergaan in de openlucht; het kruis dat meegedragen wordt; het prachtige landschap, o.a. een vulkaanuitbarsting.