Studiebol: The Real Charlie Chaplin, Peter Middleton en James Spinney, 2021.

Filmposter

Charles Spencer Chaplin (1889-1977)

Deze film heeft grote indruk op ons gemaakt. Het was een biografische film, waarin Chaplin's leven belicht werd vanuit een bepaalde hoek: wie was hij nou echt?

Zevenjarige Chaplin (midden, beetje opzij leunend) aan de Central Londen District School voor armelui.

Charlie groeide op in verpauperd Zuid-Londen, zijn vader liet het gezin in de steek voor een revue-meisje, zijn moeder werd langzaam maar zeker gek en verdween in een inrichting. Charlie moest naar een werk- of weeshuis. Hij vermaakte zich toen al het liefst met verkleedkleren: wandelstok, te grote schoenen, snor, te klein hoedje.

Chaplin als de Vagebond, the Tramp: het "meest universele icoon" van de bioscoop, in 1915

Hij kwam in 1914 terecht bij een variétégezelschap in Amerika. Als acrobatiscvh performer had hij geleerd te vallen, van trappen te rollen, klappen te krijgen en te geven. Alles met een komisch effect. Al die vaardigheden kwamen van pas bij de film, films die vaak vertoond werden in de zogenaamde nickelodeons, buurtbioscoopjes.

Pearl Mackie, spreekt de film in, in prachtige, rustige zinnen.

Actrice, 1987.

Het hele verhaal van Chaplin wordt heel mooi verteld, heel rustig, in prachtige zinnen, door de actrice Pearl Mackie.

De armoede waaronder Chaplin geleden heeft, maar ook de treurige opvoeding, komen terug met boemerang-effect in zijn volwassen leven. Chaplin is ervan overtuigd dat niemand van hem houdt. Dat doet pijn, als je de massás bewonderaars ziet, die hem van tijd tot tijd omgaven. Bewondering is iets anders dan liefde, ging door me heen.

Een afbeelding uit 1922 van de Charlie Chaplin Studio's, waar alle films van Chaplin tussen 1918 en 1952 werden geproduceerd. Met zijn vertrek uit Amerika werd dit complex afgebroken.

Zijn leven, jeugd, en zijn manier van in het leven staan - de clown uithangen - brachten zijn enorme talent tot bruisend leven. Hij creëerde het mannetje Charlie Chaplin, de vagebond, de 'tramp'. Die was gebouwd uit tegenstellingen: groot hoofd, kleine hoed, grote schoenen, wandelstok, snorretje. Hij had een grote schare aan imitators - een andere invalshoek om te kijken wie 'de echte Charlie' nu precies was/

Dat hij een beschadigde ziel had, komt het beste tot uiting in de seksuele relaties en huwelijken die hij had: hij is vier keer getrouwd geweest, steeds met een uitzonderlijk jong meisje, die hij trouwens éérst zwanger had gemaakt. Een van de vrouwen schreef ooit een boek over haar huwelijk, na hun echtscheiding. Mij staat bij, dat Charlie 'uitzonderlijke geestelijke wreedheden' had gepleegd jegens haar.

Lita Gray, tweede echtgenote van Chaplin. Zij schreef een boek over hun bittere scheiding; het veroorzaakte een schandaal.

Maar zijn 'gekte' uitte zich ook hierin, dat hij géén andere mening naast zich duldde. Enkel hij had gelijk, in alles. Bijzonder duidelijk werd dat uit de getuigenissen van zijn drie kinderen uit zijn laatste huwelijk, met Oona. Praten kon hij ook al niet echt met zijn kinderen - al kreeg dochter Jane er dan op het allerlaatst ooit uit, dat hij zo getwijfeld had in zijn leven.

Scene uit The Dictator (1940).

Wat bijzondere indruk op mij maakte, heeft te maken met de film The Dictator. Daarin speelt hij een dubbelrol, die van Hynkel, een persiflage van Hitler, en een Joodse kapper. Ik heb de film al een aantal keren gezien, hij blijft wonderbaarlijk mooi. Aan het eind van de film houdt hij een toespraak, die regelrecht tegen de nzai's en tegen Hitler ingaat. Het is een pleidooi voor vrede onder de gehele mensheid. Een prachtig sluitstuk van de film!

Modern Times, (1936), beschreven door Jérôme Larcher als een "grimmige contemplatie over de automatisering van het individu"

In een andere film, Modern Times, wordt Charlie als arbeider vermalen in de raderen van de grootindustrie. In deze film valt op niet mis te verstane wijze kritiek te lezen/horen/zien op het kapitalistische systeem. Het was één van de films die Chaplin verdacht maakte in Amerika. Verdacht werd hij van sympathisant te zijn van het communisme.

Er was nóg een film waaruit voor de Amerikanen de verkeerde sympathieën spraken: de film The Gold Rush.

De Vagebond neemt zijn toevlucht tot het eten van zijn laars in The Gold Rush (1925).

Twee doodarme goudzoekers houden zich in leven met het koken en het eten van... een laars.

Chaplins houding leidt in de VS tot de verdachtmaking dat hij communist is. Hij moet dat officieel uitspreken.We zien een bijeenkomst met Charlie Chaplin, en enkele opruiende lieden, die hem verwijten dat hij rijk heeft kunnen worden in Amerika en dat hij nu de hand bijt die hem gevoed heeft. Chaplin kreeg ook naar zijn hoofd dat hij een Jood was.Vreselijk om te zien, en bij mij kwam een vergelijking met de opruiende types van nú als vanzelf naar boven. Fascisten, dacht ik verontwaardigd.

Charlie verdween uit de VS, hij ging terug naar Engeland. Later ging hij wonen in Zwitserland, in een prachtige villa in de bergen, met een tuin vol met de prachtigste rozen.

Chaplin in zijn tuin, voor de villa. Foto van DEZE SITE.

(Het huis is nu een museum; Corsier sur Vevey, Zwitserland.

Zijn laatste, vierde huwelijk schijnt gelukkig geweest te zijn. De kinderen betoogden, dat hun vader goed luisterde naar hun moeder, er was een vertrouwensband. Met de kinderen zelf had hij nauwelijks contact.

Volgens Wikipedia is dit Chaplin met zijn vrouw Oona en zes van hun kinderen. Maar uit de documentaire begreep ik dat ze drie kindren hadden.

Zijn vrouw Oona intussen schreef dagboeken vol, en maakte veel notities. Toch kon niets daarvan gebruikt worden voor de film, we weten niet wat zij zelf van Charlie gedacht heeft.

Chaplins vierde vrouw, en weduwe: Oona.

Ze heeft, vertelde een van haar kinderen (ik meen Geraldine Chaplin), haar laatste levensjaren of -maanden gebruikte moeder om alles wat ze geschreven had te vernietigen.

Zoals boven al vermeld, bouwde Chaplin een studio met het fortuin dat Chaplin verdiende. Daar maakte hij films geheel naar eigen inzicht. Productie, regie, scenario, muziek en acteren: het liefst deed hij alles zelf.

Ook in zijn regie-aanwijzingen kon hij meedogenloos zijn, zoals gedemonstreerd werd met een scene uit de film City Lights. De actrice die het blinde bloemenmeisje vertolkt die een bloem deelt met Chaplin, doet het zo vaak verkeerd, dat er over de 500 (!) filmdagen aan worden besteed. De acrtrice werd een paar maal verwisseld.

531 draaidagen en meerdere hoofdrolspelers versleet Chaplin om een cruciale scène in de tearjerker City Lights (1931) te maken.

Uiteindelijk komt het goed, met de filmscene - en dan begrijp je zelfs dat er inderdaad iets aan de scene ontbrak: het heeft met de auto te maken, waarvan het portier dichtknalt (al is het een stomme film). Die auto stopt voor het blinde meisje. Ze denkt dat Charlie, een rijk man, daaruit stapt.

Uiteindelijk hervindt ze Charlie, als ze weer kan zien. Hij is helemaal niet rijk, maar alweer gewoon de tramp. Gelukkige liefde - Ton en ik kregen er allebeide tranen van in de ogen.

Ook in de film The Kid (1921) toont Chaplin zich sociaal bewogen: hij ontfermt er zich over een weesjongetje.

We hoorden als commentaar op de film, iemand zeggen 'dat het een vervelende man' was geweest.

Ik zie het anders: hij had inderdaad onaangename kanten, als rusteloze, kille echtgenoot van tienerbruiden en als afstandelijke vader. Ook als beterweter was hij bepaald ongemakkelijk.

Maar bovenal laat de documentaire zien hoe hij steeds maatschappelijk geëngageerde vertellingen creëerde. Des te schrijnender is het, dat juist die mooie kant van hem, hem in de vijftiger jaren fataal werd.

Het is later wel weer goedgekomen tussen hem en Amerika. Toch keerde hij er niet definitief terug.