De titel is om te beginnen al opmerkelijk, omdat er een aantal verwijzingen mogelijk zijn. De eerste geeft de schrijver zelf, het is één van de twee motto's aan het begin:
Al het feodale en vaststaande vervluchtigt, al het heilige wordt ontwijd en de mensen zijn eindelijk gedwongen hun plaats in het leven, hun wederzijdse betrekkingen met nuchtere ogen te beschouwen.
Karl Marx, uit: Het Communistisch Manifest.
Darragh McKeon; theaterregisseur. All that is solid... is zijn debuutroman
Een kunstvorm over Tsjernobyl; foto van Ria Novosti
Voor de volledigheid geef ik hier ook het tweede motto, omdat dit een tweede sleutel is tot goed begrip van de roman:Volgens mij is radioactiviteit een wezenlijke ziekte van materie. Bovendien is ze een besmettelijke ziekte. Ze verspreidt zich. Wanneer je ontaarde en versplinterde atomen in de buurt van andere brengt, ontwringen ook die zich na verloop van tijd listig aan een samenhangend bestaan. Dat is binnen materie precies hetzelfde als wat het verval van onze oude cultuur is binnen de samenleving, een verlies van traditie, onderscheid en vaststaande respons.
Om terug te komen op de titel: er is een al ouder boek met dezelfde titel (in het Engels, de taal waarin ook onderhavig boek het eerst verscheen): All that is Solid melts into air. Dat is een academische tekst, geschreven door de filosoof Marshall Berman. Berman baseerde zich ook op Karl Marx en Friedrich Engels). Zijn boek onderzoekt 'the social and economic modernization, and its conflicting relationshsip with modernism..
All That Is Solid Melts Into Air: The Experience of Modernity
by Marshall Berman
All That Is Solid Melts into Airis widely acclaimed as one of the greatest books on modernity. A kaleidoscopic journey into the experience of modernization, it captures the dizzying social changes that swept up and transformed the lives of millions of people. Berman delves into the aesthetic and intellectual controversies of art, literature, and architecture: from the writing of Goethe, Marx and Dostoevsky to the Paris of Baudelaire and Haussmann, the Petersburg of the Tsarist builders and Pushkin, and the New York of devastated wastelands and creative artists.
With respect, Marshall Berman, 1940-2013
McKeon is geïnspireerd door het drama van Tsjernobyl, Rusland, 1986. Al vanaf zijn kindertijd verdiepte hij zich hierin, omdat hij vluchtelingen leerde kennen, die werden opgevangen in de streek waar hij opgroeide.
Het verslag dat McKeon doet van de Tsjernobyl-ramp, en hoe die zich aftekent binnen de verziekte, oude communistische structuren, is verschrikkelijk om te lezen. Allerlei details komen naar voren die ik niet kende. Zoals: mannetjes-putters van politie-agenten die huisdieren doodschieten voor de ogen van hun baasjes, omdat de radio-activiteit in de vacht zou blijven zitten. Het voorkomen van tal van mussenlijkjes op de grond. Het veranderen van het landschap in een volkomen wit uiterlijk. De geboorte van gruwelijk mismaakte kinderen. Het voorkomen van een soort builenpest over het gezicht van mannen die bij de reactor gewerkt hadden. De verzwijgcultuur: liever je mond houden dan kritiek oefenen op een foutieve bedrijfsvoering. Ook het omgekeerde: kritiek wordt uitgelegd als disloyaliteit. De lijst van wantoestanden kan naar believen worden uitgebreid.
Ik was erg onder de indruk van de kennis van zaken van de auteur, en was verrast dat het géén Rus was.
Hij heeft beslist een literaire stijl, met mooie beelden, interessante zinnen. Toch heb ik juist op het feit dat het 'literatuur' is, ook weer kritiek: ik vind het verhaal van Jevgeni te gemaakt, net niet helemaal echt.
Het boek begint met hem als 9-jarig jochie. Hij wordt gepest door grotere, niet-deugende jongens, die hem in het nauw drijven en een pink breken.
Het eindigt met zijn hoogtijdagen als concertpianist. Hij is dan totaal vergeten dat hij met net zulk slag van rot jongens een onbekende (dood?) heeft getrapt; het gaat alleen nog om zijn succes, de veranderde wereld, en de relatie tussen hem en zijn moeder Alina en tante Maria.
Een hoofdrol is verder weggelegd voor Grigori. Een chirurg, een heel aardige man, lief voor kinderen en voor dieren. Hij is de man van Maria, en hij vangt de slachtoffers van de ramp op. Waarbij hij uiteraard zelf ziek wordt. Om zijn verschrikkelijke einde te ontgaan, pleegt hij zelfmoord. Een parallel verhaal is dat van het gezin van Artjom, zijn zusje Sofja, en hun ouders. Deze vader komt ook op gruwelijke wijze aan zijn einde. Ontroerend is het verhaal van hem, als hij bij evacuatie een deur mee wil nemen. Op de deur staan de streepjes van de groeilengte van zijn kinderen. Bovendien is het de deur waarop de stoffelijke overschotten van zijn grootouders en ouders hebben gelegen, voor de wake. Het is de deur waarop hij zelf ook ooit op opgebaard wil liggen. De deur wordt hem wreed uit handen geslagen, hij wordt met een geweerkolf in zijn gezicht gemept.
Het boek zit ook vol verraad, waar de Sovjet-tijd vol van was: De zeer goede vriend van Grigori, Vasili, wil hem niet meer kennen. Er zat natuurlijk ook angst in voor besmetting in die houding, in die zin begrijpelijk. Maar mensen verloren veel.
Terug naar de motto's van het begin: de ramp bij Tsjernobyl is als het ware de beeldspraak geworden voor het ineenstorten van de Sovjet-Unie. Zoals gebrek aan onderhoud, gebrek aan (zelf)kritiek, onderling verraad enzovoorts hebben geleid tot een uitholling van elke menselijke waarde, zo is de kerncentrale ten onder gegaan aan laksheid, verwaarlozing enzovoorts. In zijn val sleept de centrale alle mensen en dieren mee in zijn val.
Het boek begint in 1986, het jaar van de ramp. Het eindigt in 2011, met Jevgeni als succesvol pianist.
With respect, Marshall Berman, 1940-2013
Marshall Berman, filosoof
Terug naar het boek van McKeon.McKeon is geïnspireerd door het drama van Tsjernobyl, Rusland, 1986. Al vanaf zijn kindertijd verdiepte hij zich hierin, omdat hij vluchtelingen leerde kennen, die werden opgevangen in de streek waar hij opgroeide.
Het verslag dat McKeon doet van de Tsjernobyl-ramp, en hoe die zich aftekent binnen de verziekte, oude communistische structuren, is verschrikkelijk om te lezen. Allerlei details komen naar voren die ik niet kende. Zoals: mannetjes-putters van politie-agenten die huisdieren doodschieten voor de ogen van hun baasjes, omdat de radio-activiteit in de vacht zou blijven zitten. Het voorkomen van tal van mussenlijkjes op de grond. Het veranderen van het landschap in een volkomen wit uiterlijk. De geboorte van gruwelijk mismaakte kinderen. Het voorkomen van een soort builenpest over het gezicht van mannen die bij de reactor gewerkt hadden. De verzwijgcultuur: liever je mond houden dan kritiek oefenen op een foutieve bedrijfsvoering. Ook het omgekeerde: kritiek wordt uitgelegd als disloyaliteit. De lijst van wantoestanden kan naar believen worden uitgebreid.
Ik was erg onder de indruk van de kennis van zaken van de auteur, en was verrast dat het géén Rus was.
Hij heeft beslist een literaire stijl, met mooie beelden, interessante zinnen. Toch heb ik juist op het feit dat het 'literatuur' is, ook weer kritiek: ik vind het verhaal van Jevgeni te gemaakt, net niet helemaal echt.
Het boek begint met hem als 9-jarig jochie. Hij wordt gepest door grotere, niet-deugende jongens, die hem in het nauw drijven en een pink breken.
Het eindigt met zijn hoogtijdagen als concertpianist. Hij is dan totaal vergeten dat hij met net zulk slag van rot jongens een onbekende (dood?) heeft getrapt; het gaat alleen nog om zijn succes, de veranderde wereld, en de relatie tussen hem en zijn moeder Alina en tante Maria.
Een hoofdrol is verder weggelegd voor Grigori. Een chirurg, een heel aardige man, lief voor kinderen en voor dieren. Hij is de man van Maria, en hij vangt de slachtoffers van de ramp op. Waarbij hij uiteraard zelf ziek wordt. Om zijn verschrikkelijke einde te ontgaan, pleegt hij zelfmoord. Een parallel verhaal is dat van het gezin van Artjom, zijn zusje Sofja, en hun ouders. Deze vader komt ook op gruwelijke wijze aan zijn einde. Ontroerend is het verhaal van hem, als hij bij evacuatie een deur mee wil nemen. Op de deur staan de streepjes van de groeilengte van zijn kinderen. Bovendien is het de deur waarop de stoffelijke overschotten van zijn grootouders en ouders hebben gelegen, voor de wake. Het is de deur waarop hij zelf ook ooit op opgebaard wil liggen. De deur wordt hem wreed uit handen geslagen, hij wordt met een geweerkolf in zijn gezicht gemept.
Het boek zit ook vol verraad, waar de Sovjet-tijd vol van was: De zeer goede vriend van Grigori, Vasili, wil hem niet meer kennen. Er zat natuurlijk ook angst in voor besmetting in die houding, in die zin begrijpelijk. Maar mensen verloren veel.
Terug naar de motto's van het begin: de ramp bij Tsjernobyl is als het ware de beeldspraak geworden voor het ineenstorten van de Sovjet-Unie. Zoals gebrek aan onderhoud, gebrek aan (zelf)kritiek, onderling verraad enzovoorts hebben geleid tot een uitholling van elke menselijke waarde, zo is de kerncentrale ten onder gegaan aan laksheid, verwaarlozing enzovoorts. In zijn val sleept de centrale alle mensen en dieren mee in zijn val.
Het boek begint in 1986, het jaar van de ramp. Het eindigt in 2011, met Jevgeni als succesvol pianist.
Een tweede kunstvorm over Tsjernobyl: van Alex Nabaum.
Een na de ramp verlaten huis, Tsjernobyl. 2001.
Ligging Tsjernobyl.
Ik kon het niet over mijn hart verkrijgen een foto te plaatsen van een ernstig mismaakt kind. Dit is ook een slachtoffertje overigens.
Van de vele films over Tsjernobyl koos ik deze indrukwekkende korte video; opgenomen vlak na de ramp.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten