Moederkerk, De ondergang van Rooms Nederland; Jos Palm, 2012.

Een prachtige foto als boekomslag: een jochie dat oprecht opgaat in zijn gebed.

Jos Palm is historicus en journalist. Hij is onder meer redacteur en presentator van het programma OVT van de VPRO.

Dit boek schreef hij na de dood van zijn moeder (zijn vader stierf al eerder), aan de hand van talloze schriftjes en andere herinneringen van zijn moeder, die hij vond in de linnenkast. Verder maakte hij gebruik van geschriften van de parochiekerk van zijn ouders.

Palm genomineerd voor de Libris Historieprijs.

Het boek verhaalt de religieuze geschiedenis van zijn ouders, vooral van zijn moeder, maar ingebed in de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland. Dat maakt het boek heel bijzonder. Ik was er door ontroerd. Het kwam voor dat hij dingen vertelde die ik niet wist, zoals de dogma's van Maria's Onbevlekte Ontvangenis en van de Onfeilbaarheid van de paus. Beide dateren van de 19e eeuw. Ik ben ermee opgevoed alsof ze van alle tijden waren!

Zo leerde ik Maria zien.

Zo denken we  tegenwoordig over haar maagdelijkheid. 

Dus hij was onfeilbaar?  

Ook schrok ik van de politiek tegenover vrouwen, die echt van de kerk alleen maar huisvrouw en moeder mochten zijn.
Palm kwam uit een gezin van zes kinderen, de moeder kreeg ook nog twee miskramen. Met het hoge kindertal voldeden Piet en Greet aan de eisen van de kerk. En stilletjes ook van de politiek!

DE partij van de katholieken in de vijftiger jaren, Romme de held van zowel mijn als Tons vader.

Greets moeder was door de kerk in een huwelijk geluisd met een pedofiel. Het huwelijk werd nooit ontbonden, maar toen de waarheid aan het licht kwam, was zij gedwongen met haar twee kinderen terug te keren naar het huis van haar ouders, van wie ze genadebrood at. Greets jeugd was dus al met al niet erg vrolijk.
Aandoenlijk is het verhaal van de grote liefde van Greet, Henk, die ze los moest laten, omdat hij er niet in slaagde de waarheden van de kerk aan te nemen. Een doop was noodzakelijk (bekering), maar dat ging dus niet.
Met Piet lukte het wel volgens alle regels van de kerk. Ze trouwen, en slagen erin volkomen naar de eisen van de kerk te leven. Ze vinden daarin voldoening.

De omslag van ouderwets-confessioneel naar modern in de kerk, zoals ik die zelf ook heb meegemaakt in de zestiger jaren, ging heel snel, als je het bekijkt vanuit de helikopter-view. Feitelijk was het een verandering 'van boven',  door monseigneur Beckers en Paus Johannes Paulus XXIII.

Paus Johannes Paulus XXIII en Monseigneur Beckers; allebei met opvallend vriendelijke gezichten. 

De ouders van het gezin Palm konden hierin helemaal niet meegaan. De kinderen daarentegen lieten het oude geloof los, en werden marxistisch-socialistisch. Palm laat mooi zien hoe zij eigenlijk het ene geloof voor het andere inwisselden. Maar voor de ouders betekende dat een ramp. Toen de oudste dochter ging samenwonen met een ongelovige vriend, werd haar te verstaan gegeven dat ze niet meer thuis hoefde te komen.... Later, bij de geboorte van haar eerste kind,  werd dit allemaal wel weer bijgelegd, maar toch.

Piet en Greet zochten eigen wegen om maar niet mee te hoeven gaan met de moderniteit. Kleine kerkjes met wat zonderlinge, ouderwetse geestelijken. Daarmee stonden ze een beetje buiten de officiële kerk, maar zelf voelden ze zich op deze manier trouw aan het ware geloof.

De arrogante en zeer conservatieve Jo Gijssen, met wie Piet en Greet zich verwant voelden. Hij vormde een tegenwicht tegen de moderne geluiden toen in de kerk. Tegenwoordig in opspraak vanwege bewezen misbruik van kinderen.

Een heel mooi boek, dat me veel meer gaf dan ik aanvankelijk verwachtte. Met liefde en respect geschreven, en voor een insider als ik ben bij tijden toch zeer onthullend.

Recensie 

Ik las dit boek in prachtige omstandigheden: ik was op vakantie in Sevilla. Een stad, waar het katholieke geloof nog het aanzien heeft dat het in Nederland in de jaren vijftig had. Zoals ik het zelf als klein meisje had meegemaakt. Er werd op zaterdag de Eerste Heilige Communie gedaan, allerlei dure bruidsjurkjes en kapiteins- en matrozenpakjes hingen al weken van te voren in de etalages.

 

Hartstikke dure jurkjes en pakjes. In mijn kinderjaren droeg ik het jurkje dat gemaakt was van mijn moeders trouwjapon, en overgegaan was van mijn oudste zus, via de tweede naar mij. Mijn jongste zus heeft het geloof ik al niet meer gedragen, toen bestond de traditie al niet meer. De traditie: in de meimaand in de processie meelopen met witte bloemen in mijn handen.

 

 

Eerste communicantjes op een zonnig terras, Sevilla, na de Heilige Mis.

Zelfs de beelden in Spanje zijn vaak kuis aangekleed.

Keurig aangeklede kinderen waren het middelpunt van de familie op de terrasjes, na de kerkdienst. In de kerk stond de priester al wel met zijn gezicht naar de kerk toe, zo 'modern' al, dat wel.... Maar ook zagen we, hoe een klein kind met de hand op de bijbel gedrukt werd, alsof hij geïnaugureerd werd door een of ander geheimzinnig genootschap. Mannen in pakken voorin de kerk, compleet met vaandel.

De Semana Santa was net achter de rug, de praalwagens stonden achterin de kerk. Nee, praalwagens  hebben wij in Nederland nooit gehad. Maar zoals gezegd, de eerbied voor de kerk is daar in Spanje nog zeer levend. Bij ons is die helemaal weg.  

Bruidsmeisje heel erg in het net, op het altaar. 

Bij ons (mij) roepen deze beelden tegenwoordig nare associaties op. 

Na de H. Mis. Nonnen met tieners in het wit, met muziekinstrumenten. Het deed me denken aan de zogenaamde beatmissen van vroeger, die de jeugd binnen de kerk probeerden te houden.