Romeo and Juliet - Sir Frank Dicksee
circa 1851, Tate Galery
We volgden een serie van 5 colleges over de grote tragedies van Shakespeare. Dat zijn 'the big four', met daaraan toegevoegd Romeo en Julia. De big four zijn Hamlet, King Lear, Othello en Macbeth.
Er zijn diverse boek- en filmbewerkingen van beschikbaar, en er is ook nog een ballet. namelijk van Prokofiev, met Nourijev en Fonteyn.
Beeld van de godin Fortuna met een hoorn des overvloeds.
Balkon Scene uit Prokofievs Romeo en Julia,
Act II, met Rudolf Nureyev en Margot Fonteyn.
Het toneelstuk is beschikbaar in het Nederlands in een vertaling van Gerrit Komrij.
Vertaling Komrij uitgave 2010.
spencer77/Flickr
Liefde is het thema van dit treurspel, gedwarsboomde liefde door de vete tussen de families Montegue en Capulet. Julia is een Capulet, het balkon hangt aan de villa van de Capulets, nog steeds in Verona.
Het stuk hangt van tegenhangers aan elkaar: liefde-haat, geweld, oorlog, moordpartijen. Het gaat om de jeugd, een bijzondere levensperiode, weer in tegenstelling tot de oudere generatie, die verstrikt zit in onderlinge haat. De jeugd trouwt in het geheim, wetend dat de ouderen hun liefde zullen afkeuren. Maar de vijandschap is zo sterk dat de liefde daarbij niet gedijen kan. Het Fortuin, het Lot slaat toe. Fortuna is een godin, op wie we geen invloed hebben.
Beeld van de godin Fortuna met een hoorn des overvloeds.
De godin werd ook vaak afgebeeld met vleugels, of met deze hoorn des overvloeds, ook wel cornucopia genoemd, met scepter en een rad, als symbool voor de veranderlijkheid van het lot. Aan dit laatste attribuut herinnert het hedendaagse Rad van Fortuin.
"I am a fortunes fool", zegt Romeo: hij pleegt een moord, namelijk op Tibold, nadat Tibold Romeo's vriend Mercurio gedood heeft. De jonge mannen zijn 'testosteronbommen', zo lopen ze rond, en zo kan het gebeuren dat in het heetst van de strijd de mannen gaan moorden. Daarmee is het gebeurd met Romeo's vrijheid, hij wordt verbannen en moet vluchten. Er is slechts één liefdesnacht voor hem en Julia mogelijk.
Romeo vlucht naar Mantua. Father Laurent en Julia beramen een plan, ze zetten de dood van Julia in scene, de bedoeling is dat Romeo dat weet, maar dat bericht bereikt hem niet. Romeo pleegt zelfmoord op het graf van Julia. Als zij ontwaakt en de dode Romeo ziet, pleegt ook zij zelfmoord. De familie verzoent zich hierna.
De tegenstelling is het grote thema, licht tegenover duisternis. Er zitten allerlei dualiteiten in.
Julia heeft meer aandacht voor de donkere aspecten, Romeo voor de lichtere.
Er zit ook een tegenstelling in de generaties, een generatieconflict.
Bij onderzoek naar dit stuk is op diverse kanten de nadruk gelegd: de psychologie, sociale omgeving, historische aspecten, hoe het stuk geactualiseerd kon worden, op tekst en poëzie, op de tragedievorm.
Er zit ook een voorwoord bij:
PROLOGUE
Two households, both alike in dignity,
In fair Verona, where we lay our scene,
From ancient grudge break to new mutiny,
Where civil blood makes civil hands unclean.
From forth the fatal loins of these two foes
A pair of star-cross'd lovers take their life;
Whose misadventured piteous overthrows
Do with their death bury their parents' strife.
The fearful passage of their death-mark'd love,
And the continuance of their parents' rage,
Which, but their children's end, nought could remove,
Is now the two hours' traffic of our stage;
The which if you with patient ears attend,
What here shall miss, our toil shall strive to mend.
Bij twee families, nobel en gezeten,
(Verona is ons glanzend schouwtoneel)
Barst nieuw geweld los uit een oude vete,
En burgers vliegen burgers naar de keel.
Uit bloeddoordrenkte lendenen creëren
De kampen twee geliefden die, misleid
Door lot en sterren, jammerlijk kreperen:
Hun dood begraaft de ouderlijke strijd.
De loop van hun ten dode opgeschreven
Romance, van rancune die moest duren
Tot kinderen betaalden met hun leven,
Toont ons toneel u nu een aantal uren.
Schenk ons uw aandacht.
Valt er iets te laken,
We zullen het proberen goed te maken.
Veel van de stukken van Shakespeare spelen zich af in Italië: dit stuk in Verona, The Merchant of Venice in Venetië, evenals Othello.
William Shakespeare, 1564-1616
door Martin Droeshout (1622)
We weten niet veel van Shakespare, bovenstaand portret is na zijn dood gemaakt.
portrait associated with John Taylor circa 1610
Shakespeare is geboren in Stratford upon Avon, en is daar ook gestorven.
Het huis dat er nu staat is gebouwd/herbouwd in de 19e eeuw.
Welke talen hij kende is onbekend. De King Edward Grammar School heeft hij bezocht, zoveel is bekend.
Zijn vader was een handelaar in grootgrondbezit, en maakte handschriften.
Een biografie over Shakespeare is geschreven door Peter Akroid; een iets dunnere door Bill Bryson. 
Peter Ackroyd's Biography.
De stad had al een groot handelscentrum, de Tower, St. Paul's en het koninklijk paleis stonden er al. 
Shakespeare begon daar als acteur, al gauw werkte hij ook als schrijver.
Van zijn werken bestaan geen manuscripten, dus niets met de hand geschreven. Van zevenjaar na zijn dood dateert de zogenaamde First Folio, gedrukt werk op folioformaat. 
First Folio, 1623, uitgegeven door vrienden na Shakespeares dood.
bijna al zijn werken staan hier in.
Van de First Folio zijn nog maar een paar honderd exemplaren over, te vinden in musea of bibliotheken. Op het portret staat hij bijna adellijk afgebeeld. Er staat ook een portret op zijn grafmonument, maar eigenlijk zijn we niet zeker hoe hij eruit heeft gezien. 
Grafmonument Shakespeare Holy Trinity Church, Stratford upon Avon.
Er is veel gegist naar Shakespeares leven, omdat er feitelijk weinig bekend was over hem. Er zijn ook geen getuigenissen over zijn leven. Er is geopperd dat zijn naam een schuilnaam zou zijn, waaronder mogelijk Francis Bacon, Christopher Marlowe, of Edward de Veer zou schuilgaan. Behalve de talloze toneelstukken schreef Shakespeare ook nog eens `150 sonnetten, uitgebracht in 1609.
Een voorbeeld is het bekende: Shall I compare thee to a Summer's Day
Shall I compare thee to a summer's day?
Sonnet 18, voorgedragen door Harriët Water.
Hier vertaald door Peter Verstegen:
Vind ik jou als een zomerdag zo mooi?
Nee, lieflijker en milder nog ben jij.
De tere meiknop valt aan storm ten prooi,
En al te snel verloopt het zomertij;
‘t Is soms te heet als ‘t oog des hemels schijnt,
En vaak ook wordt zijn gouden teint gedoofd;
Eenmaal wordt alle schoonheid ondermijnd,
Door de natuur of ‘t lot van glans beroofd;
Maar in jouw zomertijd schuilt eeuwigheid,
Die zich jouw schoonheid niet ontroven laat,
In eeuwge verzen rijp jij met de tijd,
Dood pocht niet dat jij in zijn schaduw gaat.
Zolang de mens adem en ogen heeft,
Zolang leeft dit, wat jou nieuw leven geeft.
(William Shakespeare (1564 - 1616))
Volgde nu een stuk over de sonnetvorm, die uit Italië afkomstig was, en hoogtij begon te vieren in de Renaissance. tot vandaag de dag weet die dichtvorm zich te handhaven. Ik laat die technische kant nu maar even buiten beschouwing. Evenals de begrippen Renaissance (Rinascemento: oude teksten uit de klassieke tijden worden opnieuw bestudeerd en vertaald. Tijd van het Humanisme, in oude kloosters worden manuscripten bekeken van vóór het Christendom.
Botticelli vormt het beginpunt, met de geboorte van Venus. .jpg)
.jpg)
Circa 1483, de geboorte van Venus, Botticelli.
Renaissance kenmerkt zich ook door het humanisme, omdat de mens centraal komt te staan, in plaats van God of hiernamaals. Botticelli's schilderij staat daar symbool voor. Ook bij Shakespeare staat de mens centraal, na eeuwen van andere aandacht. Het leven mag gevierd worden, rijke stadstaten bieden tegen elkaar op in rijkdom, weelde en schoonheid. Dat gebeurde ook in Londen.
De novelle komt op.
Schreuders noemt Bocacio, maar, hier ter zake doende:
Masuccio Salernitano, 1476; schreef een verhaal over twee geliefden in Siena, precies hetzelfde verhaal als Romeo en Julia.
En in 1530 schreef Luiggi da Porto een Romeo en Juliaverhaal dat zich zelfs ook in Verona afspeelde, het zou waar gebeurd zijn begin 14e eeuw! de namen Tibaldo, Lorenzo komen er in voor, identiek dus aan Shakespeare; ook de familienamen Monteque en Capulet.
Ook in Dantes Divina Comedia komen de namen Montegu en Capulet voor, waar Dante de Purgatoria beschrijft; eeuwige vetes spelen zich daar af.
Met welke teksten Shakespeare bekend was, is niet bekend. In 1554 schreef Matteo Bondello nog een Romeo and Juliet, met extra elementen toegevoegd. Er kwamen ook vertalingen in het Frans en Engels.
Oudst bewaard gebleven amfitheater; in Verona.
In Nederland bestonden van ouds her geen theaters; opvoeringen vonden plaats op markten of bij/in kerken. Met de Renaissance komt ook het theater op.
Theater Olimpico, Vicenza, Italië. 1580-1585.
photo: philip-brown, CC BY-ND 2.0)
The Globe Theatre, op zuidoever Londen, helft 16e eeuw opgericht.
Hetzelfde gebouw is nu nagebouwd, 8-hoekig; open in het midden, van hout, met staanplaatsen dicht om het podium heen.
Foto: https://secretldn.com/the-globe-visitor-guide/
Muziek is er ook volop van Romeo and Juliet: Tsjaikovski schreef een fantasie-ouvertures Berlioz een symfonie, Prokovjev een ballet. Bellini en Gounod een opera. West Side Story is een moderne adaptatie van het Rome en Juliaverhaal.
Ik was zelf getroffen door de muziek bij de verfilming van Romeo en Juliet uit 1968, de muziek is van Nino Rota.
Muziek Nino Rota, uitvoerende Harry Mancini.
Hoort bij de film uit 1968 Romeo en Julia, van Franco Zeffirelli. Hoofdpersonen Leonard Whiting en Olivia Hussey.
Er is een prachtige film uitgebracht in 1996:
Trailer film uit 1996, met een heel jonge Leonardo di Caprio.
De First Folio kwam al ter sprake. Het is de eerste complete uitgave van Shakespeares werk.
Verder bestaan er twee Quarto-uitgaven: een piraten-editie (met verminkte teksten, fouten en lacunes: de zogenaamde Bad Quartet) en een goede.
De al geciteerde proloog is in sonnetvorm. De tragedie zelf (evenals de andere) zijn geschreven in blank verse.
Een liefdessonnet zit er ook in, op het bal. Daaruit spreekt, dat Julia meteen beseft wat de verschillen tussen haar en Romeo betekenen.
O Romeo, Romeo, wherefore art thou Romeo?
Deny thy father and refuse thy name.
Or if thou wilt not, be but sworn my love
And I’ll no longer be a Capulet.
‘Tis but thy name that is my enemy:
Thou art thyself, though not a Montague.
What’s Montague? It is nor hand nor foot
Nor arm nor face nor any other part
Belonging to a man. O be some other name.
What’s in a name? That which we call a rose
By any other name would smell as sweet;
So Romeo would, were he not Romeo call’d,
Retain that dear perfection which he owes
Without that title. Romeo, doff thy name,
And for that name, which is no part of thee,
Take all myself.
(Romeo and Juliet Act II, scene 2)
O Romeo, Romeo! Waarom ben jij Romeo?
Ontken je vader en verzaak je naam;
Of, als je dat niet wil, bezweer mij dan je liefde,
en ik zal niet langer een Capulet zijn.
Het is slechts je naam die mijn vijand is;
Jij bent wie je bent, jezelf, niet een Montague.
Wat is een Montague? Is het een hand, een voet,
een arm, een gezicht, of enig ander deel
behorend aan een man? O, had je maar een andere naam!
Wat betekent een naam? Dat wat wij een roos noemen
zou met een andere naam net zo zoet geuren;
Zo zou ook Romeo, had hij een andere naam,
even volmaakt zijn als hij nu is.
Romeo, doe weg die naam,
Hij is geen deel van jou, verruil hem
voor alles wat ik ben.
-vertaling: J. Grandgagnage-
Ik besluit met dit mooie stukje uit de 1996 film, met het sonnet en de prachtige regel 'what's in a name'
Julia had meteen door waar het probleem zat....
Geen opmerkingen:
Een reactie posten