Studiebol: Capharnaúm, Nadine Labaki, 2018.

Filmposter

Aangrijpende film over Libanon, Beiroet. Maar eigenlijk tegelijk over zo veel arme steden, waar mensen in onbeschrijflijke armoede en schrijnend pijnlijke omstandigheden leven.

Hoofdpersoon, een kind, verzorgt een nog kleiner kind.

Hoofdpersoon Zain, een jongetje, is geboren in een veel te groot gezin (gezien de omstandigheden waarin ze leven), ze slapen en wonen met zeer velen in één kamer - zelfs in één bed - vader en moeder weten de eindjes niet aan elkaar te knopen en er komt rustig weer een nieuwe baby aan.

De kinderen worden met harde hand opgevoed en krijgen nauwelijks iets wat een kind nodig heeft. Onze hoofpersoon heeft een nauwe band met zijn iets oudere zusje Sahar. Die vreugde wordt hen allebei ontnomen omdat de ouders het meisje uithuwelijken. De kinderen zelf hebben niks in te brengen, want er dreigt eenvoudig uithuiszetting.

Beeld aan het begin van de film. Zichtbaar is de sloppenwijk, maar ook hoe kinderen hier soldaatje spelen. De achtergrond van de Beiroet is natuurlijk de jarenlange oorlog die gewoed heeft in Libanon.

Regisseuse Nadine Labaki

Zain loopt van huis weg, en komt terecht bij een zwarte moeder, de Ethiopische Rahil, met baby Yonas; zij kan ook al nauwelijks het hoofd boven water houden. Zij is illegaal in Libanon.

Zain blijft wonen bij Rahil en Yonas, hij zorgt overdag voor de baby zodat de moeder kan werken.

Yordanos Shiferaw & Boluwatife Treasure Bankole, in de rollen van Rahil en Yonas.

Maar op een dag wordt zij opgepakt door de politie, als illegaal. Vanaf dat moment zorgt Zain voor Yonas. Aangrijpend en hartverscheurend. Tegelijk een aanklacht, zoals ik ergens las.

Het loopt wonderwel goed af, moeder en kind vinden elkaar terug, en Zain mag naar Zweden. Hij krijgt een paspoort, en voor het eerst zien we een glimlach op zijn gezicht. Einde film.

Zain als zichzelf, acteur.

Voor een uitstekend commentaar op deze fil zie de site Apache, België.

Ik heb nog even naar de titel gekeken:
Capharnaüm is oorspronkelijk een stadje in het oude Galilea, vlakbij Nazareth waar Jezus zijn kinderjaren doorbracht. Hij begon daar ook te prediken en verrichtte er zelfs enkele mirakels. Maar dat liet de inwoners koud. De boze Christus vervloekte daarom de stad: "Gij zult afdalen tot het rijk der doden." (Mattheus 11:23 en Lucas 10:15)

Een vervloekte en hopeloze stad: sedert die weinig sympathieke passage in het Nieuwe Testament is het woord ‘Capharnaüm’ synoniem geworden voor een hel op aarde, een chaotische plek waar alles scheef gaat. De film met deze titel toont ons precies een dergelijke plaats –vandaag. De kijker ziet dat het een grote Arabische stad is, maar begrijpt pas gaandeweg dat het om Beiroet gaat, de hoofdstad van Libanon.

Ik citeer hier ook nog een stuk over de geschiedenis van Beiroet, het is niet onbelangrijk om dat te weten om het verhaal goed te plaatsen:

"Maar laten we hier toch focussen op Beiroet, ooit beschreven als een Parel van de Middellandse Zee, de hoofdstad van het "Zwitserland van het Midden-Oosten". Na de Franse koloniale overheersing, in 1943, maakte het onafhankelijke Libanon inderdaad een korte periode van voorspoed mee die haar deze vleiende titels opleverde. In de jaren 1950-1960 was Beiroet een welvarende stad, waar de (voor sommigen!) winstgevende handel en het bankwezen oogverblindend werkten en een vrij uniek ‘westers’ cachet gaven aan deze Midden-Oostenstad.

Libanon was echter een broos mozaïek, zowel sociaal, als etnisch en religieus. De zogenaamde welvaart in de steden was niet voor iedereen weggelegd, ook niet in die glansjaren. Inkomensongelijkheid en armoede deden velen emigreren. Tegelijk was Libanon decennialang een toevluchtsoord voor massa's immigranten. Tal van Armeniërs die de genocide door de Ottomaanse Turken tijdens de Eerste Wereldoorlog overleefd hadden, vestigden zich in het land om een nieuw leven te beginnen. Voor wie de film aandachtig bekijkt: de oude man die werkt in het aftandse pretpark is van Armeense afkomst.

Na 1948 werden vele Palestijnen uit het pas opgerichte Israël verjaagd, of ze ontvluchtten de Joodse staat. Zo ontstonden grote kampen en nieuwe sloppenwijken rond Beiroet. Na 2010 werd Libanon bovendien overspoeld door Syriërs die de gruwelijke burgeroorlog ontvluchtten. Zij zijn in Capharnaüm vertegenwoordigd door de familie van Zain. De jongen die de rol van Zain neerzet, Zain Al Rafeea, leefde zelf overigens als Syrisch vluchteling in Beiroet toen de regisseur hem ontdekte.

Momenteel zijn in Libanon twee inwoners op vijf vluchtelingen. In de film komen die haveloze groepen uitdrukkelijk naar voren, net zoals de Afrikaanse of Filipijnse migranten die clandestien aan de kost proberen te komen: ze worden uitgebuit maar tegelijk ook vervolgd door de politie. Dat gegeven speelt een centrale rol in het intrieste verhaal van het hoofdpersonage.

Libanon is ook een mozaïek omwille van de tegenstellingen tussen de vele religies: enerzijds de christelijke geloofsgemeenschappen en anderzijds de talrijke moslimstromingen (soennieten, sjiieten, druzen). Deze aspecten komen amper aan bod in de film (op een korte passage na, wanneer een christelijke geestelijke de gevangenen komt bezoeken). Maar net die talrijke tegenstellingen, samen met de massale aanwezigheid van Palestijnse vluchtelingen, hebben geleid tot een bloedige burgeroorlog (1975-1990) die het land en de staatsinstellingen grondig vernielde. De laatste drie decennia, na het akkoord tussen de strijdende partijen, probeerde men om de staat en de publieke voorzieningen te reconstrueren. Dat is maar gedeeltelijk gelukt."

Zain Al Rafeea (Arabisch: زين الرافعي, geboren 10-10-2004. In Syrië geboren Noorse acteur, vooral bekend om zijn rol in deze film. De film won in Cannes in 2018 de Juryprijs.