Studiebol: Chernobyl, HBO-serie, 2019.

Dvd-omslag

Ik bekeek de serie voor de tweede keer, omdat die nu op de publieke zender bij Canvas werd uitgezonden. De uitzendingen gingen steeds vooraf een een aflevering van In de ban van Tsjernobyl, een docu-serie van de Vlaming en Rusland-kenner Jan Balliauw.

Craig Mazin, scenario-schrijver van de film.

De serie is geschreven door Craig Mazin, die diverse bronnen raadpleegde. Volgens het Friesch Dagblad baseerde hij zich voornamelijk op het boek van de Wit-Russische journaliste, Svetlana Aleksejevitsj, en niet op wetenschappelijke feiten. Svetlana Aleksejevitsj sprak met veel overlevenden van de ramp. De film raadpleegde zelfs het rapport van de Verenigde Naties over de impact van de ramp niet. Maar bij de bronnen van de film zelf vond ik de naam van Aleksevitsj niet terug.

Oorspronkelijk gepubliceerd in 1997.

Achtergrond van de bronnen onder deze link. Onder het kopje Development and writing.
Ik vond het voor de tweede keer een geweldige serie. Het is helemaal waar: het is een Hollywood-film. Zo wil de apparatsjik Boris Sjtsjerbina de wetenschapper Valery Legasov uit de helikopter smijten, als hij niet gehoorzaamt. Of, een ander voorbeeld, aan het eind van de film zijn ze zó met elkaar verzoend, dat ze een prachtig filosfisch praatje samen houden over waarheid en leugen en de schoonheid van het leven. Compleet met lief klein rupsje.
Nee, dat soort scenes zijn allemaal voor de film gemaakt, en niet geloofwaardig.
Maar wat wél mooi is, zijn de beelden van de ramp. Die zijn zo beangstigend, dat je een kleine beetje een indruk krijgt van wat er zich heeft afgespeeld.
Ook wat de redders, de brandweerlieden, de helikopterpiloten, de duikers, de opruimers, allemaal hebben meegemaakt: daar krijgen we een beeld van.
Ik geloof ook zeker in het beeld van de leugens die worden opgehangen. En als je ziet hoe de werknemers gekoeioneerd worden door hun meerderen, en dat dat allemaal lukt, uit naam van de macht.... Ook dan geloof ik vast dat ik hier een stukje van de waarheid zie.
Het stralingsgevaar dreigt overal, dat wordt voelbaar. De evacuatie van Pripjat gebeurt volgens precies eendere beelden als in 1986 werkelijk op de televisie te zien was: de bussen, de omroepwagen die de burgers opriep de stad te verlaten.

De werkelijke Valeri Legasov, 1936-1988

Legasov vertolkt door Jarred Harris; hier tijdens de rechtszitting.

Valeri Legasov heeft werkelijk zelfmoord gepleegd, precies twee jaar ja de ramp. Ik kan me dus goed indenken, dat hem het leven onmogelijk is gemaakt, nadat hij getuigd had wat er gebeurd was met de kern. Er zat een ernstige constructiefout in de reactor, die maakte dat bij het indrukken van de noodknop de staven juist brand veroorzaakten, omdat de punten van grafiet waren. Dat was uit zuinigheid. En hoe werd hem het leven onmogelijk gemaakt? Door hem niet meer te laten werken of te publiceren. Door hem onder druk te zetten met zijn eigen fouten uit het verleden: hij had antisemitische dingen gedaan.

Stellan Skarsgård; speelt Boris Sjtsjerbina

Boris Jevdokimovitsj Sjtsjerbina, 1919-1990. Is door straling ziek geworden en vroegtijdig overleden.

Ongeloofwaardig vind ik weer, hoe hij een groot gehoor krijgt bij de rechtszaak aan het eind, tegen onder anderen Djatlev. Voor de film is dat weer zeer verhelderend, zo krijgen wij een beeld hoe de reactor werkte, en wat er precies de oorzaak van was dat het mis ging.

'College' Legasov tijdens de rechtszaak.

In werkelijkheid schijnt die rechtszaak maar heel kort te hebben geduurd, 90 minuten. Ik kan de totale omslag van volkomen aandacht, naar meteen wegmoffelen, niet heel goed geloven. Maar ik kan het mis hebben. De druk vanuit Moskou, van hoog naar laag, kan in werkelijkheid wat subtieler zijn geweest, het wordt hier en daar wel heel erg geëxpliciteerd.

Emily Watson, speelt de fictieve Oelana Chomjoek.

Zeker is, dat de fimrol van Emily Watson, Oelana Chomjoek, Kernfysicus uit Minsk, geheel fictief is. Zij staat symbool voor een groep van wetenschappers die Valeri Legasov hebben geholpen bij zijn onderzoek.

Aan het eind van de film worden enige feitelijkheden opgesomd; daaruit bleek, dat Legasov audiobanden heeft opgenomen, met zijn verhaal.
Er zijn vijf delen; op DEZE SITE is per deel na te lezen wat er aan de orde komt.
DEZE RECENSIE vermeldt het boek van Alexijevitsj als bron. Misschien klopt het ook wel, maar het is dan zeker niet de enige bron.

Anatoli Djatlov, rechts de echte, links de filmrol, Paul Ritter.

Aan het begin van de serie pleegt Legasov zelfmoord, en noemt dan speicaal Djatlov als een van de hoofdoorzaken. Djatlov wordt weinig subtiel neergezet, een eersteklas sovjet-schurk.

De muziek verdient nog een aparte vermelding. Ik las bij de trivia, dat om de geluiden zo authentiek mogelijk weer te geven, componist Hildur Guðnadóttir naar de ontmantelde Kerncentrale Ignalina in Litouwen ging, waar ook een groot deel van de miniserie werd gefilmd. Hier kon ze unieke omgevingsgeluiden opnemen met de hulp van geluidseffectenspecialist Chris Watson en producent Sam Slater. Terug in de studio luisterden ze uren naar de opnames om de geluiden te samplen. De meeste muziek voor de soundtrack van de serie werd uit die opnames gehaald. Ze fascineren en geven een dreigend geluid.