De tentoonstelling in Gouda 'Ik wijk voor niemand', heeft als belangrijkste object dit boekwerk, dat precies 500 jaar geleden verscheen.
Desiderius Erasmus, zoon van een priester en zijn huishoudster. Bastaaardzoon dus. Kwam uit Gouda, maar zijn afkomst moest verdoezeld worden. Kwam vermoedelijk bij zijn oma in Rotterdam ter wereld.
Het is de nieuwe vertaling van het Nieuwe Testament, Erasmus vertaalde die uit het Grieks. Er kwam geen woord in voor over aflaten, of over het afkopen van zonden. 'Jij hebt het ei van de ketterij gelegd!' verweet de Kerk Erasmus.
Titelpagina Novum Instrumentum. Boek gedrukt door Johan Froben in Basel.
Het Novum Instrumentum was Erasmus' levenswerk. Het deed veel stof opwaaien, en plaveide de weg naar de Reformatie.
Erasmus vond dat de bijbelteksten door de loop der eeuwen ernstig vervuild waren geraakt. Wel aandacht voor relieken, niet voor de grondslag van ons geloof, de bijbel. De oude tekst stukte van e fouten, verschrijvingen door monniken, verkeerde en geschrapte regels, verkeerde interpretaties. Erasmus besluit terug naar de bron te gaan, het Grieks. Hij moest daarvoor eerst Grieks leren, en vervolgens door Europa trekken om documenten te verzamelen. Uiteindelijk schrijft hij zijn werk in Basel. Op de pagina's links staat de Griekse tekst, rechts de Latijnse. vertaling.
De kerk nam hem trouwens ook kwalijk dat hij zo aards bezig was, met het Woord van God!
Maarten Luther ontvangt de vertaling enthousiast. Toch zitten hij en Erasmus niet op één lijn, Erasmus vindt Luther veel te agressief, een 'woeste stier' , zegt hij ergens. Zelf wilde hij de kerk van binnenuit hervormen.
Wel gebruikt Luther de Erasmus-vertaling. Erasmus walgt van de kerkscheuring die Luther teweeg brengt.
Erasmus wordt beschimpt door beide kanten, katholieken én protestanten. Hij koos voor zijn eigen geweten. Hij was teleurgesteld, zijn levenswerk had hij opgedragen aan de paus, maar hij was gebruikt door de leider van de Reformatie.
Het Novum Instrumentum was trouwens niet de eerste bijbel in druk: dat was de Complutum-bijbel, of de bijbel van Alcalá, van Francisco Jimenez de Cisneros. Alcalá ligt vlak bij Madrid. De bijbel verscheen tussen 1502 en 1517.
Complutense Polyglot, Cisneros, ca. 1514.
De Polyglot van Plantijn verscheen tussen 1568 en 1573. Het was een meesterstuk, met naast elkaar de teksten in Grieks, Latijn, Hebreeuws, Syrisch en Aramees!
Een exemplaar van de polyglot van Plantijn; zie hiervoor ook mijn blog De Woordenaar.
Mooie versierseltjes uit Erasmus' bijbel.
De tentoonstelling in Goud duurt nog tot en met 26 juni 2016.
Promotiefilmpje, met enkele mooie citaten van Erasmus.
Onlangs aten we weer eens tapas in het leuke Puerto Pata Negra, aan de Oosthandelskade in Amsterdam.
Puerto Pata Negra, tegenover Lloyd Hotel
Zoals op de foto te zien is, ligt dit restaurant tegenover het Lloyd Hotel; een indrukwekkend, en aan de buitenkant wat somber gebouw.
Lloyd Hotel
Het wekte mijn belangstelling; en hoe leuk: er bleek een boek over te bestaan. Daarin wordt de geschiedenis van het gebouw verteld. Het is dit onderhavige boek, geschreven door Annette Lubbers.
Het is een bijzonder vormgegeven boek, De bibliotheek had het in een speciale plastic envelop ingepakt. Het bevat foto's, persoonlijke verslagen, oude formulieren, kaartjes, foto's enzovoorts.
Voorin staan de tekeningen van het gebouw van architect Breman, die het gebouw ontwierp in opdracht van de Koninklijke Hollandsche Lloyd. Er is een samenspel van stijlen, met het rijke metselwerk van de Amsterdamse school dat overal terugkomt. Het is opgezet als landverhuizershotel. Landverhuizers waren wat we nu emigranten noemen. Het bood ruimte aan honderden mensen per dag die daar doorheen trokken. Het hotel bevatte rijen douches, slaapzalen, ontsmettingsovens, keukens (ook voor bereiding koosjer eten), bagageruimtes.
Douches
Ontsmetting
Slaapzalen
Eetzaal
De KHL had naast het hotel nog twee grote havenloodsen (Brazilië en Argentinië), een havenkantoor, een koffiehuis en voorzieningen voor het kadepersoneel. Daarnaast was er nog het hoofdkantoor op de hoek Prins Hendrikkade en Martelaarsgracht.
Van 1921 tot 1928 deed het hotel dienst als landverhuizershotel.
Aankomst en vertrek op de Oostelijke Handelskade
De emigranten waren mensen die naar Zuid Amerika wilden reizen. Dat gebiedsdeel was nog nauwelijks ontgonnen, er waren mensen nodig. Het vormde een aantrekkelijk perspectief voor veel boeren en joden uit Oost-Europa.
Landverhuizers, Lloyd Hotel
Er was veel concurrentie voor dit soort vervoer, maar de KHL was er goed in. De landverhuizers verbleven twee tot vijf dagen in het hotel. De KHL had acht passagiersschepen in de vaart; de reis naar Bueneos Aires duurde gemiddeld een week of drie, vier.
De Flandria, een van de schepen van de KHL die op Zuid-Amerika voeren.
Voor de 'tussendeks reizenden' duurde de reis bijzonder lang, de omstandigheden waren slecht, ratten, weinig licht en lucht. Scheepsarts bij de KHL was de arts en dichter J.J. Slauerhoff (1898-1936). Hij schreef aan een vriend dat hij op een zeker moment '900 Polacken' moest keuren. De angst voor besmettelijke ziektes bij inscheping was groot, bijvoorbeeld voor trachóma, een oogziekte. Als scheepsarts moest hij zich vooral bezig houden met de eersteklas-passagiers, terwijl de armen aan boord hem veel harder nodig hadden. Slauerhoff ervoer de emigratie als zeer troosteloos voor de mensen.
In 1936 ging het hotel failliet.
Slauerhoff
Om een nadere indruk van het boek te geven: we zien bij dit deel ervan foto's van de bouw van het hotel, persoonlijke documenten, zoals een brief van de zoon van de uitbater van het koffiehuis (die zag hoe de mensen zich daar dood verveelden), briefpapier van de KHL, een krantenknipsel over landverhuizers, een overzicht van allerlei artikelen, van bier tot scheerapparaat en spelden die er te koop waren; een,inschrijfformulier, een kaartje voor de bagage op het tussendek, een bewijs van aandeel.
Van 1939 tot 1940 herbergde het hotel vluchtelingen, het werd vluchtelingenkamp Lloyd hotel. Het ging om joden, voor wie het steeds gevaarlijker werd in Duitsland. Net als nu was het beleid op ontmoediging gericht. Tussen de 24000 en 25000 joden kwamen naar Nederland. Het was niet de bedoeling dat de mensen integreerden.
Onlangs werd er een foto-vondst van Jules Loszynski gedaan. Daarop staat ook de vader van Arnon Grunberg. Op 4 en 5 mei is er een tentoonstelling en een lezing over, door Grunberg, in het Lloyd.
Deze foto's vond ik op internet, van Jules Loszynski, zie tekst. Zo duikt er nog altijd nieuw materiaal op. De culturele ambassade is er de plaats voor om het te delen.
Een van de schepen, de Sint Louis, vertrok naar Cuba, maar werd daar geweigerd. Een ander deel werd verplaatst naar kamp Westerbork, Er diende daar gewerkt te worden, Drenthe moest worden ontgonnen.
In 1939 moest het hotel ontruimd worden vanwege de naderende mobilisatie.
In 1941 bood het hotel plaats aan de Februaristakers; dat was voor het eerst dat het hotel dienst deed als gevangenis. De Duitsers schepten er behagen in de mensen te pesten, zo moesten de gevangenen bijvoorbeeld 'hüpfen'. De gearresteerde joden kregen het nog eens extra te verduren.
Va 1941 tot 1963 werd het gebouw een gevangenis, het Huis van Bewaring III. Er kwamen tralies, kooien en isoleercellen.
Ontroerend is het verhaal van Keesje Brijde, 13 jaar, die in 1944 werd doodgeschoten door de Duitsers omdat hij kolen had gepakt die tussen de rails waren blijven liggen.
Plek Keesje Brijde-kruis; er is nu een Keesje Brijde-plantsoen op Sporenburg.
Na de oorlog kwamen er veel collaborateurs terecht in het Lloyd..
Indrukwekkend ook is de kopie van het latijnse gedicht dat een anonieme gevangene schreef op wc-papier; hij betreurt zijn lot, het gemis van zijn muze, en de aanwezigheid van 50 à 60 medegevangenen om hem heen.
Deel van het latijnse gedicht, op wc-papier.
In de volgende periode, van 1965 tot 1989, werd het gebouw jeugdgevangenis, d.w.z. Rijksinrichting voor jongens. In die periode was het gebouw al flink vervallen, vies en somber; de jongens hebben het toen eens helemaal opgeknapt met oranje en andere felle keluren verf. De isoleercellen ondergronds stonden soms onder water en waren loeiheet doordat ze vlak naast de verwarmingsketels stonden.
Na een ontsnapping
Van 1990 tot 2003 huisden er kunstenaars en Joegoslaven. Veel ruimtes werden ateliers of ontmoetingsruimte. Het was er wel erg koud. De kunstenaars maakten het gebied veel aantrekkelijker.
Vanaf 2004 deed het gebouw dienst als hotel en als culturele ambassade. Dat is nu nog steeds zo.
Er zijn kamers van één tot en met 5 sterren; er is een groot restaurant. Verder is het culturele ambassade, d.w.z.: Gasten en bezoekers hebben vrije toegang tot het restaurant, de bar en de bibliotheek met kunstboeken. Ook de events en tentoonstellingen van de Culturele Ambassade zijn vrij toegankelijk. In kunst, design, eten, boeken, lezingen, workshops, concerten, experimenten en pop-ups toont de Culturele Ambassade de front-edge cultuur van Amsterdam en de internationale cultuur van gasten. Informatief en ongeregeld, opgezet om de inhoud van het Lloyd Hotel en haar omgeving voor u te ontsluiten. We zijn nieuwsgierig naar uw verhalen en geven uw informatie graag door aan geïnteresseerden. In het hotel vindt u onze aankondigingen bij de receptie.
Hotelkamers anno nu; de prijs varieert van € 62,-- tot €195,--
Het werd voor mij tijd dat ik deze film eens ging zien. Eerlijk gezegd was ik er altijd wat bang voor, maar tegenwoordig kan ik veel beter tegen fictioneel geweld. Tegelijk daarmee zie ik ook beter de humor in van sommige films. Trouwens, sommige films zijn zo idioot met hun geweld, dat ik al als vanzelf in de lach schiet bij sommige scenes.
Dit is gewoon een heel goed verhaal, dat verteld wordt in vijf delen. Ze horen bij elkaar, of raken elkaar, maar worden niet in chronologische volgorde verteld.
Deel één heet Diner part 1, en laat zien hoe een jonge man en vrouw heel lakoniek een overval overwegen en eraan beginnen.
Deel twee laat zo mogelijk nog lakonieker zien hoe twee huurmoordenaars op weg zijn naar twee mensen en die vermoorden; het deel heet Vincent en Jules.
Jules en Vincent
Vincent is John Travolta, Jules Samuel Leroy Jackson.
Het citaat uit Ezechiël, waarmee Jules moorden pleegt te plegen. Alleen aan het eind is hij bekeerd, en laat de twee jongelui in leven.
Deel 3 heet Marcelles Wallace's wife, en laat zien hoe Vincent de vrouw van zijn baas moet vermaken, en hoe zij aan het eind van de avond bijna doodgaat aan de drugs.
Mrs. Wallace
Vincent danst met Mrs. Wallace. Grapjes naar Saturday's Night Fever.
Deel 4 heet The Gold Watch,
Chrristopher Walken, brengt het horloge aan Butch (Bruce Willis) uit de Vietnam-oorlog, waar Butch's vader diende.
en gaat over de bokser Butch, die in een tweegevecht iemand gedood heeft van wie hij had moeten verliezen van baas Wallace. In zijn flat, als hij zijn horloge ophaalt, dat zijn vriendin vergeten is, zit Vincent op de wc, Butch doodt hem.
Bruce Willis, bokser
Deel 5 heet The Bonnie Situation, het is idioot van geweld en zwarte humor. In dit deel speelt Tarantino zelf een rol,
Tarantino zelf in de rol van echtgenoot van Bonnie, die niks mag merken van de bebloede auto enzovoorts.
en komt Mr. Wolf voor, gespeeld door Harvey Keitel, 'I solve problems,' zegt Wolf over wie hij is.
I solve problems
In dit geval is het het schoonmaken van de achterbank van de auto, waar de brokstukken en splinters en kledders van schedel en hersenen liggen van een man die per ongeluk gedood is door Vincent. Deel 6 ten slotte is de epiloog, Dinner part 2: we zijn rond, terug in het restaurant. De overval van de twee jonge mensen is gaande, Jules en Vincent worden bedreigd. Het vervolgt waar Dinner part I eindigde. ,
De gewonnen Oscar was voor het scenario. Ook een prijs voor Samuel Roy Jackson, en overigens nog eens zo'n 40 prijzen!
Voorlaatste deel, waarin Wallace en Butch dreigen om te komen.
Trailer
De film begint met debetekenis van pulp: iets als kledderige massa, en van pulp fiction: een bepaald soort literatuur (dertiger jaren) met gewelddadige helden.
A cool small evening shrunk to a dog bark and the clank of a bucket - And you listening. A spider's web, tense for the dew's touch. A pail lifted, still and brimming - mirror To tempt a first star to a tremor. Cows are going home in the lane there, looping the hedges with their warm wreaths of breath - A dark river of blood, many boulders, Balancing unspilled milk. 'Moon!' you cry suddenly, 'Moon! Moon!' The moon has stepped back like an artist gazing amazed at a work That points at him amazed.
Sylvia Plath, eerste vrouw van Ted Hughes; het huwelijk met hem duurde van 1956-1962; zij pleegde zelfmoord in 1963, maar spaarde haar twee kinderen.
Zijn vriendin, Assia Wevill, kopieeerde Sylvia's zelfmoord in 1969, maar bracht daarbij ook haar vierjarig dochtertje Shura (kind van Hughes) om het leven.
Ted, Shura en Assia
Hughes is een zeer omstreden figuur uit de engelse literatuur vanwege deze feiten uit zijn biografie. Afgelopen donderdag werd er een documentaire over hem uitgezonden, Stronger than death.
Ik kende Hughes helemaal niet, en was eigenlijk wat verbaasd over de docuentaire. Het verbazingwekkende is, dat hém de zelfmoorden worden aangewreven door de feministen. Nogal raar, en dat kwam naar mijn gevoel niet helemaal uit de verf. Al kan dat eraan gelegen hebben dat alle feiten die ik hoorde nieuw waren voor mij.
Ik ben me pas een beetje in deze levens gaan verdiepen (Sylvia Plath was ook dichter; zij leed aan depressies) ná het zien van de documentaire.
Aan het woord kwam onder anderen de dochter van Sylvia en Ted, Frieda Hughes. Zij dicht zelf ook. Zij noemde alle fictie die over haar ouders verschenen is een vorm van diefstal.
De 55-jarige dochter Frieda, zoals ze te zien is in de documentaire.
Ted Hughes is een belangrijk Engels dichter; hij leefde van 1930 tot 1998. In zijn werk is hij beïnvloed door The White Goddess, van Robert Graves, waarin hij schrijft over het scheppen van mythes in de poëzie.
Opvallend vond ik van Hughes de boeken Crow en The Hawk in the Rain. De documentaire liet ook mooie beelden van zwermen vogels zien.
In 2015 schreef Connie Palmen een roman gebaseerd op het leven van Plath en Hughes, getiteld Jij zegt het. Ik ben er zeer in geïnteresseerd, en zal er ook zeker verslag van doen, zodra ik het gelezen heb.
Connie Palmen: 'Jij zegt het.'
Nog een keer: Hughes; hij stierf aan kanker. 1998.
Hier met Sylvia Plath
Sylvia Plath
Clip van de documentaire.
In dit artikel in THE GUARDIAN valt een mooie recensie te lezen over deze documentaire.
